SIBO oraz czynnościowe zespoły bólowe przewodu pokarmowego — takie jak IBS, bóle trzewne o niejasnej etiologii czy przewlekłe wzdęcia z nadwrażliwością trzewną — należą do najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do gastroenterologów. Wielu chorych skarży się na bóle „świdrujące”, uczucie rozpierania, nadmierną wrażliwość na dotyk brzucha czy dyskomfort nasilający się pod wpływem stresu. Co istotne, objawy te są nie tylko wynikiem zaburzeń mikrobioty czy motoryki jelit, lecz także deregulacji osi jelito–mózg, odpowiedzialnej za przetwarzanie bodźców bólowych. Układ endokannabinoidowy pełni w tej osi wyjątkowo ważną funkcję — reguluje motorykę, percepcję bólu, reakcję zapalną oraz pobudzenie układu nerwowego. Z tego powodu CBD i inne fitokannabinoidy wzbudzają coraz większe zainteresowanie w kontekście łagodzenia bólu trzewnego i nadwrażliwości jelit.

Najważniejsze wnioski:

• CBD może zmniejszać nadwrażliwość trzewną poprzez modulację receptorów serotoninowych i kanałów TRPV, które odpowiadają za percepcję bólu jelitowego.

• U części pacjentów CBD łagodzi objawy stresowe, napięcie i pobudzenie autonomiczne — czynniki silnie nasilające dolegliwości IBS i SIBO.

• Regulacja osi jelito–mózg ma kluczowe znaczenie, ponieważ w wielu przypadkach to nie jelita są głównym problemem, lecz sposób, w jaki mózg przetwarza sygnały z przewodu pokarmowego.

• Kannabinoidy nie zastępują leczenia przyczynowego SIBO (np. antybiotykoterapii rifaksyminą), ale mogą redukować ból, skurcze i dyskomfort w fazie odbudowy mikrobioty.
  

Spis treści:

1. SIBO i bóle czynnościowe — skąd biorą się objawy?

2. Nadwrażliwość trzewna i jej znaczenie kliniczne

3. Rola układu endokannabinoidowego w osi jelito–mózg

4. Działanie CBD w nadwrażliwości i bólu trzewnym

5. Czy THC ma miejsce w terapii bólu brzucha?

6. Formy podania i praktyczne podejście terapeutyczne

7. Którzy pacjenci reagują najlepiej?
   

SIBO i bóle czynnościowe — skąd biorą się objawy?

SIBO, czyli przerost bakteryjny jelita cienkiego, prowadzi do fermentacji treści pokarmowej w miejscu, w którym zwykle nie dochodzi do tak intensywnych procesów. To powoduje powstawanie gazów, nadmierne rozdęcie jelita, zaburzenia motoryki i zwiększone wydzielanie neuroprzekaźników. Objawy to bóle o zmiennej lokalizacji, uczucie balonu w brzuchu, przelewania, skurcze, nudności czy uczucie chłodu/ciśnienia w jamie brzusznej. Ale nawet po skutecznym leczeniu przyczynowym wielu pacjentów pozostaje z utrwaloną nadwrażliwością trzewną, która odpowiada za silne dolegliwości mimo braku aktywnego SIBO. To właśnie ci pacjenci najczęściej szukają dodatkowych metod, w tym fitokannabinoidów.

Nadwrażliwość trzewna i jej znaczenie kliniczne

Nadwrażliwość trzewna to stan, w którym nerwy jelitowe i mózg interpretują normalne bodźce z przewodu pokarmowego jako ból. Oznacza to, że niewielkie rozdęcie jelita, normalne ruchy perystaltyczne czy gazy prowadzą do silnego dyskomfortu. Ośrodek bólu w mózgu jest „rozregulowany”, co przypomina mechanizmy obserwowane w fibromialgii. Ta komponenta jest najtrudniejsza do leczenia, dlatego fitokannabinoidy, modulujące neuroprzekaźnictwo i pobudliwość nerwów, zyskują uzasadnienie naukowe.

Rola układu endokannabinoidowego w osi jelito–mózg

Receptory CB1 i CB2 znajdują się w jelitach, zwojach nerwów trzewnych, w jelitowym układzie nerwowym oraz w mózgu. Biorą udział w:

• regulacji motoryki jelit,

• obniżaniu nadwrażliwości bólowej,

• modulacji procesów zapalnych,

• wpływie na mikrobiotę,

• hamowaniu pobudzenia współczulnego.
  Badania pokazują, że u pacjentów z IBS często obserwuje się obniżoną aktywność endokannabinoidową. Jej „uzupełnienie” fitozwiązkami może więc normalizować reakcję jelit na bodźce.
  

Działanie CBD w nadwrażliwości i bólu trzewnym

CBD działa głównie poprzez:

• hamowanie nadaktywności kanałów TRPV1 odpowiedzialnych za „palący”, kłujący ból jelitowy,

• modulację receptorów serotoninowych 5-HT1A, które wpływają na motorykę i lęk,

• działanie przeciwzapalne w obrębie nabłonka jelit,

• redukcję pobudzenia współczulnego i napięcia emocjonalnego.
  W praktyce klinicznej wielu pacjentów zgłasza, że CBD „uspokaja brzuch” — zmniejsza uczucie ścisku, napięcia, skurczów i nadmiaru gazów. Co ważne, nie hamuje perystaltyki tak silnie jak klasyczne leki rozkurczowe, dzięki czemu nie nasila zaparć u pacjentów z IBS-C.
  

Czy THC ma miejsce w terapii bólu brzucha?

THC działa przeciwbólowo, ale również spowalnia motorykę jelit. W niektórych przypadkach — zwłaszcza przy biegunkach i skurczach — jest to korzystne. W innych (np. IBS z zaparciami, spowolnienie po antybiotykoterapii) może być niekorzystne. Dlatego THC stosuje się ostrożnie i zwykle w bardzo małych dawkach, głównie wieczorem. Pacjenci z silną komponentą lękową często zgłaszają poprawę jakości snu, co pośrednio zmniejsza dolegliwości jelitowe.

Formy podania i praktyczne podejście terapeutyczne

• Olejki CBD są najczęstszą formą — działają równomiernie przez cały dzień.

• Waporyzacja CBD może pomóc przy nagłych skurczach lub ostrym bólu po posiłku, szczególnie w obrębie jelit.

• Dawki mikroskopijne THC wspierają wieczorne wyciszenie i zmniejszenie pobudliwości trzewnej.
  Terapia najczęściej zaczyna się od samego CBD, które jest lepiej tolerowane i nie wpływa negatywnie na motorykę jelit.
  

Kto reaguje najlepiej?

Fitokannabinoidy mogą być szczególnie pomocne u osób:

• z IBS i nadwrażliwością trzewną,

• z bólem brzucha utrzymującym się mimo leczenia SIBO,

• z nasilonym stresem i objawami osi jelito–mózg,

• z labilnością autonomiczną (kołatania, ucisk brzucha przy stresie),

• z bólem pochodzenia mieszanej etiologii: trzewnej, nerwowej i napięciowej.
  

FAQ

Czy CBD leczy SIBO?
Nie — nie działa na bakterie. Łagodzi jednak objawy po leczeniu i w trakcie odbudowy jelit.

Czy można stosować CBD z rifaksyminą?
Tak, nie obserwuje się istotnych interakcji.

Czy THC pogorszy objawy?
Może, jeśli pacjent ma tendencję do zaparć lub silną nadwrażliwość — dlatego stosuje się minimalne dawki.

Podsumowanie

CBD, a w wybranych przypadkach niewielkie dawki THC, mogą wspierać pacjentów z bólem czynnościowym brzucha i SIBO poprzez wpływ na oś jelito–mózg, modulację nadwrażliwości trzewnej i redukcję stresu. Nie zastępują leczenia przyczynowego, ale mogą znacząco poprawić komfort życia, szczególnie u osób z utrwaloną nadpobudliwością jelitową.