Zioła na spastyczność – leczenie spastyczności mięśni

Spastyczność mięśni to zaburzenie w funkcjonowaniu poszczególnych grup mięśni polegające na utrudnieniu ich ruchomości. Silne dolegliwości bólowe i sztywność mięśni są przyczyną ogromnych trudności w normalnym życiu i pracy zawodowej.

Spastyczność to jeden z objawów zaburzeń ruchowych w uszkodzeniu górnego neuronu ruchowego (to część drogi nerwowej, która odpowiada za twoją postawę i ruchy zamierzone). Charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśni (hipertonia), które powiększa się wprost proporcjonalnie do szybkości rozciągania (na przykład im szybciej chcemy rozciągnąć, wyprostować rękę w stawie łokciowym, tym większy opór i trudność napotykamy).

Zazwyczaj siła napięcia mięśnia zmienia się przy zmianie kierunku ruchu (na przykładzie wcześniej omawianej ręki, gdy chcemy zmienić kierunek zgiętej w stawie łokciowym ręki – napotkamy opór ). Może również narastać gwałtownie po przekroczeniu pewnej szybkości lub stopnia rozciągnięcia –objaw „scyzorykowy” (Każdy prawdopodobnie otwierał kiedyś kieszonkowy nóż – scyzoryk. Na początku otwierania opór jest większy, gdy przekroczymy pewien kąt, otwarcie noża jest łatwe. To samo dzieje się przy odginaniu zgiętej w stawie łokciowym ręki, na początku skurcz mięśni jest na tyle duży, że musimy pokonać siłę kurczącą mięsień).

Pacjenci ze spastycznością mają trudności w samodzielnym funkcjonowaniu, trudności sprawiają najprostsze czynności jak mycie zębów, używanie sztućców. W życiu codziennym potrzebują osób trzecich, co wiąże się z frustracją i wykluczeniem z życia społecznego.

Spastyczność różnicujemy ze sztywnością (wzmożenie napięcia typu pozapiramidowego, występuje w ruchu i spoczynku w takim samym natężeniu) i dystonią mięśniową (mimowolne nieświadome skręcanie i wyginanie różnych części ciała).

Spastyka nie jest samodzielną jednostką chorobową, ale jednym z objawów innych zmian w  organizmie. Najczęstszą przyczyną spastyczności mięśni jest stwardnienie rozsiane (SM), porażenie mięśniowe typu dziecięcego, ponadto może występować jako następstwo udaru mózgu, przy guzach i  urazach rdzenia kręgowego.

Spastyczność – leczenie

Proces leczenia spastyki mięśni jest bardzo żmudny i złożony, wymaga współpracy lekarzy i fizjoterapeutów. Zazwyczaj spastyka charakteryzuje się nieodwracalnym przebiegiem i koniecznością leczenia przez całe życie pacjenta. Ze względu na liczne dolegliwości , które prowadzą do wykluczenia z życia społecznego, istotne jest holistyczne, czyli wielokierunkowe podejście do leczenia.

Głównym celem leczenia spastyczności jest:

• redukcja bólu
• zmniejszenie siły i napięcia mięśni (skurcz spastyczny)
• zahamowanie progresji porażenia spastycznego ( inaczej nazywane porażeniem skurczowym, występującym w uszkodzeniu OUN -ośrodkowego układu nerwowego)
• zapobieganie powstawania trwałych przykurczów mięśni

Spastyczność – różne formy leczenia:

• rehabilitacja: najważniejsza forma leczenia spastyczności, polega na ćwiczeniach biernych, prawidłowym ułożeniu pacjenta, terapii przeciwodleżynowej, biernym rozciąganiu wszystkich grup porażonych mięśni, co zapobiega zaburzeniom odżywczym i zanikowi nieużywanych mięśni. Ponadto redukuje i hamuje szybkość powstawania stałych przykurczów mięśniowych.
• fizykoterapia: udowodniono, że niska temperatura hamuje skurcz mięśni i aktywuje antagonistów danej grupy mięśni (zginacze, prostowniki), dlatego stosuje się kompresoterapię, okłady z lodu, zimno zmniejsza również dolegliwości bólowe, bodźce elektryczne – elektrostymulacja działa bezpośrednio na spastyczny mięsień powodując jego rozluźnienie i hamowanie skurczu. Hydroterapia w postaci ciepłych kąpieli i hydromasaży.
• leczenie farmakologiczne: leki charakteryzują się różnym mechanizmem działania i formą podania. Należy podkreślić ,że jest to leczenie objawowe, nie leczą one choroby zasadniczej. Ich stosowanie wiąże się również z wieloma działaniami niepożądanymi. Leki doustne: baklofen (analog GABA) poprzez hamowanie przewodnictwa na poziomie rdzenia kręgowego redukuje spastykę mięśni.

Najczęstszymi objawami niepożądanymi są: obniżenie napędu psychoruchowego, zmęczenie, zawroty głowy i  bezsenność. Benzodiazepiny również związane z GABA, mają jednak liczne działania niepożądane obejmujące też zjawisko tolerancji i uzależnienia. W Polsce do leczenia spastyczności zarejestrowane są również Tyzanidyna, Tolperyzon, Klonidyna, Gabapentyna i Lamotrygina. Leki dokanałowe: podawane są bezpośrednio do kanału rdzenia kręgowego, stosuje ją się w ciężkich przypadkach spastyczności.

• leczenie chirurgiczne: ostatnia i najbardziej radykalna forma leczenia spastyczności polegająca na przecięciu odpowiednich struktur na poziomie:
  • rdzenia kręgowego:  przecięcie korzeni grzbietowych (rhizotomia) , mikrochirurgiczna Drezotomia,
  • mięśni – podłużna mielotomia (głównie, gdy występuje niedowład spastyczny kończyn dolnych),
  • nerwów obwodowych – obwodowa neurotomia,
  • mózgu – przewlekła stymulacja kory móżdżku (stosowany głównie w porażeniu mózgowym) polega na stymulacji za pomocą elektrod zlokalizowanych w móżdżku).

Stwardnienie rozsiane (SM) – terapia medyczna marihuaną

Stwardnienie rozsiane (SM) to choroba Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN). SM jest związana z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną organizmu (nadreaktywością) przeciwko własnemu układowi nerwowemu (OUN). Układ immunologiczny atakuje mielinę, jest to substancja otaczająca i izolująca włókna nerwowe (nerwy możemy porównać do przewodów elektrycznych). Gdy dojdzie do jej uszkodzenia – stanu zapalnego mieliny (izolacji) tworzą się blizny, tak zwane stwardnienia, które są główną przyczyną patologii w tej jednostce chorobowej (właśnie stąd wywodzi się nazwa stwardnienie rozsiane). dochodzi do zaburzeń w przewodzeniu impulsów nerwowych (tak jak w uszkodzonym przewodzie elektrycznym, przez który nie płynie prąd). To właśnie te blizny – stwardnienia – są powodem większości objawów dotykających osób z SM:

• Spastyczność
• Ból mięśni, stawów
• Drżenie mięśniowe związane z SM
• Objawy ze strony układu moczowego (Stwierdzono, że prawdopodobnie kannabinoidy są skuteczne w przypadku częstego oddawania moczu, ale nie są skuteczne w przypadku nietrzymania moczu).

Istnieje coraz więcej badań świadczących o pozytywnym wpływie terapii medyczną marihuaną. Badanie (AFSA 2017, Kindler and al.) przeprowadzone wśród pacjentów ze stwardnieniem rozsianym w 2017 roku wykazało, że aż 47% ankietowanych rozważało stosowanie konopi indyjskich w leczeniu objawów SM, 26% używało medycznej marihuany w leczeniu objawów, 20% rozmawiało ze swoim lekarzem o jej stosowaniu, natomiast 16% stosuje terapię medyczną marihuaną w leczeniu stwardnienia rozsianego.

Bardzo duże nadzieje pokłada się w kolejnych badaniach dotyczących układu endokannabinoidowego, który odpowiedzialny jest między innymi za funkcje immunomodulujące. Poprzez oddziaływanie na receptory CB2 endogennych kannabinoidów hamuje nadmierną reakcję układu immunologicznego (którego nadreakcja jest główną etiopatogenezą SM). Ponadto układ endokannabinoidowy  poprzez swoje receptory (CB1, CB2) ma właściwości przeciwbólowe. Jak wiadomo kannabinnoidy zawarte w marihuanie medycznej, czyli THC i CBD mają analogiczną budowę do tych produkowanych przez nasz organizm, dlatego te pochodzące z marihuany medycznej mogą łączyć się z receptorami układu endokannabinoidowego i wykazywać działanie terapeutyczne tak jak endogenne, wytwarzane przez nasz organizm kannabinoidy. W 2014 roku opublikowano przegląd systematyczny publikacji odnośnie skuteczności i bezpieczeństwa konopi indyjskich w spastyczności mięśni. Na jego podstawie opracowane wytyczne (EBM-evidence based medicine), które jednoznacznie wskazują na korzystny wpływ kannabinoidów w leczeniu stwardnienia rozsianego i chorób neurologicznych, których objawem jest spastyczność mięśniowa.

Spastyczność – leczenie medyczną marihuaną

Prowadzonych jest wiele badań dotyczących terapii medyczną marihuaną w spastyczności różnego pochodzenia. Wyniki, które uzyskano w leczeniu tego objawu SM dają obiecujące perspektywy w redukowaniu spastyczności mięśni również innego pochodzenia ( udarów, po urazach rdzenia itp.).

Badania CAMS (Cannabinoids in SM), które należą do największych  randomizowanych badań kontrolnych mających na celu zbadanie skuteczności marihuany medycznej w leczeniu objawów SM wykazały zmniejszenie częstości i nasilenia spastyczności, redukcję liczbę skurczów jak również poprawę snu w porównaniu z badanymi przyjmującymi placebo.

Badanie MUSEC (Multiple Sclerosis and Extract of Cannabis) w 2012 r. wskazuje również na pozytywny konopi indyjskich w zmniejszeniu sztywności mięśniowej. Osoby stosujące terapię medyczną marihuaną po 4-8 tygodniach odczuwały prawie dwukrotnie większa ulgę w odczuwaniu napięcia i sztywności mięśni niż grupa kontrolna przyjmująca placebo, a także poprawiły się skurcze i sen.

Podsumowując według metaanalizy z 2015 roku przeprowadzono 11 randomizowanych badań. Łącznie analizie poddano 2138 pacjentów, wyniki sugerują korzystny wpływ terapii medyczną marihuaną na spastyczność.

Jak radzić sobie z bólem w spastyczności?

Tak jak pisałam wcześniej, ból to kolejny objaw towarzyszący spastyczności mięśni. Osoby z SM mogą odczuwać wiele różnych rodzajów bólu, w tym ból głowy (43%), nerwobóle rąk lub nóg (26%), ból pleców (20%), bolesne skurcze (15%) i nerwoból nerwu trójdzielnego (3,8%). Większość bólu doświadczanego przez osoby z SM to ból neuropatyczny (ból spowodowany uszkodzeniem OUN – ośrodkowego układu nerwowego) lub ból spowodowany skurczami.

Rola marihuany w łagodzeniu bólu jest złożona i jeszcze niezbyt dobrze poznana. Jednakże ma udokumentowane korzystne działanie w uśmierzaniu dolegliwości bólowych. Niektóre dowody sugerują, że receptory CB1 w mózgu i nerwach obwodowych odgrywają rolę w modulowaniu i przetwarzaniu bólu. Terapia medyczną marihuaną może również zmniejszać ból poprzez zmniejszanie stanu zapalnego.

Systematyczny przegląd randomizowanych, kontrolowanych badań przeprowadzonych przed 2010 r. zbadał wpływ kannabinoidów dowolnego typu (waporyzacja, ekstrakty doustne, nabilon, syntetyczne THC, nabiximole) na przewlekły ból nienowotworowy (w tym między innymi ból związany z SM). W 15 z 18 badań kannabinoidy przyniosły ulgę w uśmierzaniu bólu.

Oprócz tradycyjnych form terapii, które zostały opisane na początku artykułu coraz większą uwagę poświęca się terapii medyczną marihuaną, która ze względu na szereg właściwości, między innymi działanie przeciwbólowe, immunomodelujące wykazuje korzystny wpływ w leczeniu spastyczności mięśniowej. Ze względu na fakt, iż jedną z najczęstszych przyczyn spastyczności jest stwardnienie rozsiane (SM), które w społeczeństwie występuje 1:1000 przypadków istnieje najwięcej badań i doniesień o jej korzystnym wpływie. Jeśli masz pytania dotyczące marihuany i swojego zdrowia, nie wahaj się skontaktować z lekarzem.

Bibliografia:

1. Classification and Definition of Disorders Causing Hypertonia in Childhood, Pediatrics Vol. 111 No. 1 January 1, 2003 pp. e89-e97 (doi: 10.1542/peds.111.1.e89)
2. Lance J. W. Pathophysiology of spasticity and clinical experience with baclofen. w: Spasticity: disordered motor control. Red. Lance J.W. Feldman R.G., Young R.R., Koella W.P., Chicago : Year Book Medical Publisher; 185-200, 1980.
3. Pandyan A.D. et al.: Spasticity: Clinical perceptions, neurological realities and meaningful measurement. Disability and Rehabilitation 2005; 27 (1/2): 2–6.
4. Aspekty kliniczne zwalczania spastyczności, B. Olchowik, W. Sobaniec, E. Sołowiej, P. Sobaniec, Neurol Dziec 2009; 18, 36: 47-57 – streszczenie, pełen tekst artykułu (pdf)
5. Americans for Safe Access. Legal Information By State & Federal Law. http://www.safeaccessnow.org/state_and_federal_law. Accessed Sept 15, 2017.
6. Cofield SS, et al. Perspectives on marijuana use and effectiveness: A survey of NARCOMS participants. Neurol Clin Pract 2017;7:333-343.
7. Pertwee R. The pharmacology of cannabinoid receptors and their ligands: an overview. Int JObes (Lond). 2006;30 (Suppl 1):S13-S18.
8. Wade DT, et al. Do cannabis-based medicinal extracts have general or specific effects on symptoms in multiple sclerosis? A double-blind, randomized, placebo-controlled study on160 patients. Mult Scler. 2004 Aug;10(4):434-41.
9. Koppel BS, et al. Systematic review: efficacy and safety of medical marijuana in selected neurologic disorders: report of the Guideline Development Subcommittee of the AmericanAcademy of Neurology. Neurology. 2014 Apr 29;82(17):1556-63.
10. Collin C, et al. Randomized controlled trial of cannabis-based medicine in spasticity causedby multiple sclerosis. Eur J Neurol. 2007 Mar;14(3):290-6.
11. Rizzo MA, et al. Prevalence and treatment of spasticity reported by multiple sclerosis patients. Mult Scler. 2004 Oct;10(5):589-95.
12. Whiting PF, et al. Cannabinoids for medical use: A systematic review and meta-analysis.JAMA. 2015 Jun 23-30;313(24):2456-73
13. Rog DJ, et al. Randomized, controlled trial of cannabis-based medicine in central pain inmultiple sclerosis. Neurology. 2005;65:812-819.
14. Wilsey B, et al. Low-dose vaporized cannabis significantly improves neuropathic pain. J Pain. 2013 14 (2): 136-48.
15. Zajicek J, et al. Cannabinoids for treatment of spasticity and other symptoms related to multiple sclerosis (CAMS study): multicentre randomised placebo-controlled trial. Lancet. 2003 Nov 8;362(9395):1517-26.
16. Zajicek JP, et al. MUSEC Research Group. Multiple sclerosis and extract of cannabis: results ofthe MUSEC trial. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2012 Nov;83(11):1125-32.
17. Zajicek JP, et al. Cannabinoids in multiple sclerosis (CAMS) study: safety and efficacy data for 12 months follow up. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2005 Dec;76(12):1664-9.
18. A randomized, double‐blind, placebo‐controlled, parallel‐group, enriched‐design study of nabiximols* (Sativex®), as add‐on therapy, in subjects with refractory spasticity caused by multiple sclerosis https://onlinelibrary.wiley.com
19. Multiple Sclerosis and Extract of Cannabis: Results of the MUSEC Trial – PubMed https://www.ncbi.nlm.nih.gov
20. Systematic review: Efficacy and safety of medical marijuana in selected neurologic disorders https://www.ncbi.nlm.nih.gov
21. Cannabinoids for Treatment of MS Symptoms: State of the Evidence – PubMed
22. Americans for Safe Access. Legal Information By State & Federal Law. http://www.safeaccessnow.org/state_and_federal_law. Accessed Sept 15, 2017
23. Cannabis use in people with Parkinson’s disease and Multiple Sclerosis: A web-based investigation, J.H. Kindred and al.2017 Aug;33:99-104. doi: 10.1016/j.ctim.2017.07.002. Epub 2017 Jul 10.