Odpowiednia dawka leku jest fundamentem skutecznego leczenia. Jednak skąd wiadomo, jaka jest dawka lecznicza, a jaka toksyczna? Czy skoro medyczna marihuana przepisywana jest na receptę, również ma ściśle określone dawki terapeutyczne? Przeczytaj, aby poznać odpowiedzi na te pytania.
Czym jest dawka lecznicza leku?
Dawka lecznicza, inaczej zwana terapeutyczną, to określona ilość leku przynosząca zamierzone efekty w organizmie pacjenta, takie jak regulacja funkcji fizjologicznych bez wywoływania szkodliwych skutków ubocznych.
A co to oznacza w praktyce? Na przykład odpowiednia dawka leku na obniżenie ciśnienia krwi jest tą, która efektywnie redukuje ciśnienie do akceptowalnych wartości, nie powodując przy tym niebezpiecznych reakcji. Ważne jest jednak zwrócenie uwagi na potencjalną alergię na lek, która może manifestować się na różne sposoby, od wysypki po zaczerwienienie skóry, aż do groźnego dla życia wstrząsu anafilaktycznego wymagającego natychmiastowej interwencji medycznej. W takich przypadkach nawet mała dawka, bezpieczna dla większości ludzi, może wywołać poważne komplikacje zdrowotne.
Dlatego tak ważne jest, aby podczas wizyty u lekarza szczerze zgłosić wszelkiego rodzaju działania niepożądane, czy niepokojące objawy, które pojawiły się podczas stosowania leków.
Jakie są rodzaje dawek leku?
Czym jest dawka leku? W farmakologii stosuje się ich kilka rodzajów. Zaliczamy do nich między innymi:
- dawkę minimalną;
- dawkę jednorazową:
- dawka lecznicza jest ściśle powiązana z dawką jednorazową. Jest to typowa dawka wywołująca efekt terapeutyczny (na przykład ilość leku na nadciśnienie pozwalająca obniżyć je do wartości prawidłowej).
- dawkę dobową;
- dawkę leczniczą;
- dawkę toksyczną:
- o dawce toksycznej mówi się, kiedy ilość przyjętego leku powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Na podstawie badań klinicznych każdy lek ma ściśle określoną dawkę, której nie należy przekraczać. Często jest ona zależna od wydolności nerek czy wątroby pacjenta, które odpowiedzialne są za metabolizowanie i usuwanie leku z organizmu.
Dawka lecznicza i dawka toksyczna
W wielu przypadkach między dawką leczniczą a terapeutyczną leków istnieje cienka granica. Na podstawie tej różnicy oceniane jest bezpieczeństwo leków. To tak zwany wskaźnik terapeutyczny leku, który mówi, ile razy dawka toksyczna (śmiertelna), jest większa od leczniczej dawki (terapeutycznej). Przykładem leku, który dostępny jest bez recepty, a wykazuje niski indeks terapeutyczny, jest paracetamol.
Dawka leku – paracetamol i dawka toksyczna
Paracetamol jest popularnym lekiem stosowanym w leczeniu różnego pochodzenia bólu oraz stanów gorączkowych. Sprzedawany bez recepty i często reklamowany w mediach jako lek „bezpieczny dla żołądka”. Jest szeroko stosowany w każdej grupie wiekowej, również u osób obciążonych licznymi schorzeniami. Dostępny w wielu postaciach farmakologicznych. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że lek, który powszechnie znajduje się w naszych apteczkach, jest najczęstszą przyczyną zatruć prowadzącą do niewydolności wątroby i do zgonu włącznie!
Pięciokrotnie przekroczenie dawki (przyjęcie ok. 5 g paracetamolu) prowadzić będzie do zatrucia, natomiast jednorazowe spożycie powyżej 10 g uważane jest za dawkę śmiertelną! Jedna tabletka zazwyczaj zawiera 500 mg paracetamolu, więc już 20 tabletek może spowodować zgon. Należy podkreślić, że na rynku mamy ogromną ilość różnych leków na przeziębienie, których skład opiera się na paracetamolu, co może wiązać się z nieświadomym przedawkowaniem tego leku.
Marihuana medyczna i dawka toksyczna
Dla porównania indeks terapeutyczny konopi wynosi 1000:1, co wskazuje na bezpieczeństwo stosowania medycznej marihuany. W przypadku morfiny (leku opioidowego), która powszechnie stosowana jest w uśmierzaniu dolegliwości w bólu chronicznym, nowotworowym, neuropatycznym itp. zakres terapeutyczny wynosi 70:1. Z tego wynika, że stosowanie medycznej marihuany jest bezpieczne, ponieważ nie ma fizycznej możliwości zażycia śmiertelnej dawki suszu konopnego (za dawkę śmiertelną uważa się jednorazowe spożycie ponad 250 gram marihuany).
Dawka lecznicza w marihuanie medycznej
Terapia medyczną marihuaną jest terapią spersonalizowaną. Oznacza to, że dawka lecznicza jest określana i wyznaczana indywidualnie, dla każdego pacjenta. Dodatkowo na rynku mamy kilka produktów charakteryzujących się różnym stosunkiem kannabinoidowym (stężeniem THC do CBD), co również wpływa na wielkość dawki.
Terapię zaczyna się od małych dawek leku i stopniowo zwiększa się ją, dostosowując do potrzeb i zamierzonego efektu terapeutycznego. Taki sposób dawkowania nazywa się miareczkowaniem. Pozwala on na zminimalizowanie możliwości wystąpienia działań niepożądanych i wyznaczenia spersonalizowanej dawki leku, która przyniesie ulgę pacjentowi. Ponadto należy podkreślić, że w przeciwieństwie do silnych leków opioidowych marihuana nie wywołuje efektu tolerancji organizmu, co wiąże się ze stałym, systematycznym zwiększaniem dawek w celu uzyskania efektu terapeutycznego (np. uśmierzenia dolegliwości bólowych).
Bibliografia:
- Longo M. C., Hunter C. E., Lokan R. J., White J. M., White M. A: „The prevalence of alcohol, cannabinoids, benzodiazepines and stimulants amongst injured drivers and their role in driver culpability”; Accident Analysis and Prevention, 2000, 32, 613-622.
- Mutschler E.: „Farmakologia i toksykologia”, Wrocław, 2010.
- Pope H. G., Gruber A. 3., Hudson J. I., Cohane G., Huestis. M. A., Yurgelun-Todd D.: „Early-onset cannabis use and cognitive deficit.: what is the nature of the association?”; Drug and Alcohol Dependence, 2003, 69, 303-310.
- Ritter 3., Spector R.: „Farmakologia kliniczna”, Via Medica, Gdańsk 1995.
- Sewell A. R., Poling J., Sofuglu M.: „The effect of cannabis compared with alcohol on driving”; Am. J. Addict., 2009,18(3), 185-193.
- Szukalski B: „Narkotyki. Kompendium wiedzy o środkach uzależniających”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2005.
- Strosznajder J. B., „Neurodegeneracja”, XX Zimowa Szkoła Instytutu Farmakologii PAN, Mogilany 2003, 133-141.
- O’Shoughnessy W. B.: Trans. Med. Phys. Soc. Bombay, 1842, 421.
