Skuteczność terapii marihuaną medyczną jest poparta latami badań. W Polsce substancja ta została zalegalizowana w 2017 roku, a do obrotu aptecznego trafiła dwa lata później. Warto podkreślić, że konopie lecznicze stosuje się tylko w uzasadnionych przypadkach i zawsze decyduje o tym lekarz.
Co warto wiedzieć o konopiach leczniczych? Podstawowe informacje
W terapii marihuaną medyczną wykorzystuje się określone odmiany konopi indyjskich. Rośliny te zawierają szereg substancji aktywnych – głównymi są CBD (kannabidiol), które działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie, a także THC (tetrahydrokannabinol). Jest to związek odpowiedzialny za psychoaktywne efekty zażywania konopi, ale oprócz tego wykazuje m.in. właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwwymiotne.
W medycynie wykorzystywane są liczne gatunki konopi, które zostały stworzone przez krzyżowanie odmian. Hodowla przeprowadzana jest w ściśle kontrolowanych warunkach, by otrzymywany z rośliny produkt leczniczy był wolny od zanieczyszczeń oraz niepożądanych środków. Dzięki temu zawiera odpowiednie stężenie kanabinoidów, terpenów oraz związków chemicznych, co decyduje o skuteczności terapii konopnej.
Lecznicze właściwości kannabinoidów z konopi
Jak wspomniano wcześniej, kannabinoidy to organiczne substancje chemiczne, które oddziałują na specjalne receptory w organizmie ssaków, w tym ludzi. Są częścią systemu endokannabinoidowego, odpowiadającego za prawidłowy przebieg różnych procesów życiowych. Warto przyjrzeć się bliżej tym związkom. Dzieli się je na trzy podstawowe grupy: endokannabinoidy (wytwarzane przez organizm), kannabinoidy syntetyczne oraz naturalne. Są to fitokannabinoidy (THC, CBD, CBG, CBC, CBN, THCV), terpeny, flawonoidy (zwłaszcza kannaflawina).
Właściwości fitokannabinoidów
Fitokannabinoidy to naturalne kannabinoidy pochodzenia roślinnego. To właśnie one mogą regulować działanie układu endokannabinoidowego. Są to związki rozpuszczalne w tłuszczach. Aktywują receptory CB1 i CB2, co pozwala na wykorzystanie ich potencjału w m.in. łagodzeniu bólu, wsparciu terapii nowotworowej, zaburzeń lękowych czy neurologicznych. Największa ich ilość występuje w kwiatach konopi. Do najlepiej poznanych związków tego rodzaju należą:
- THC, czyli 9-delta-tetrahydrokannabinol, jest związkiem znanym z efektów psychoaktywnych. W odpowiednim stężeniu ma właściwości terapeutyczne. Wykazuje zdolność łagodzenia bólu, stanów zapalnych i symptomy związane z chemioterapią jak nudności. Wykazuje synergię z CBD, co oznacza, że oba fitokannabinoidy lepiej działają razem, niż osobno;
- CBD, czyli kannabidiol, jest substancją znaną z właściwości przeciwzapalnych i łagodzących ból. Stosowany głównie do zmniejszania stresu czy poprawy jakości snu. Kannabidiol, podobnie jak niektóre leki antydepresyjne, może zwiększać poziom serotoniny w organizmie, co wpływa na poprawę nastroju. CBD jest uznawany za bezpieczny, nie posiada też właściwości psychoaktywnych;
- CBG (kannabigerol) uznawany jest za prekursora THC oraz CBD. Wykazuje działania przeciwzapalne, może być także stosowany przy objawach bólowych, a także do zwiększania apetytu oraz poboru kalorii. Podejrzewa się, że łagodzi objawy chorób zapalnych jelit, np. Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;
- CBC (kannabichromen) to jeden z najczęściej występujących fitokannabinoidów, który wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne i neuroprotekcyjne;
- CBN (kannabinol) powstaje przez degradację THC. Jego główne działanie polega na łagodzeniu bólu oraz stanów, jeśli jest połączony z 9-delta-tetrahydrokannabinolem, może zmniejszać ciśnienie śródgałkowe. Oprócz tego stymuluje apetyt, co jest istotne np. podczas chemioterapii, ale również w przypadku innych schorzeń;
- THCV (tetrahydrokannabiwarin) jest jeszcze mało poznanym fitokannabinoidem, ale prawdopodobnie wywołuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz neuroprotekcyjne.
Właściwości terpenów
Terpeny są związkami roślinnymi, które nadają odpowiadają m.in. za smak i zapach. Konopie wytwarzają ich wiele, co ma wpływ na działanie terapeutyczne tych roślin. Zidentyfikowano około 20 tysięcy rodzajów terpenów, ale największe stężenie w medycznej marihuanie wykazują mircen, wykazujący właściwości rozluźniające mięśnie, a także:
- limonen;
- terpineol;
- pinen;
- linalol;
- kariofilen;
- bisabolol.
Terpeny mają zdolność oddziaływania na mózg poprzez łączenie się z jego receptorami, co stymuluje jego aktywność. Dzięki unikalnej budowie zapewniają różnorodność efektów, bez wpływu psychoaktywnego. Przyczyniają się do zwiększenia poziomu dopaminy i serotoniny, co może prowadzić do uspokojenia i relaksu.
Właściwości flawonoidów
Flawonoidy to jedna z najliczniejszych grup substancji aktywnych, które występują w konopiach. Działają synergistycznie z fitokannabinoidami oraz terpenami, odpowiadając za ostateczny efekt terapeutyczny. Wspierają prawidłowe działanie organizmu – opóźniają procesy starzenia, wspierając usuwanie wolnych rodników. Ponadto wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe.
Wśród flawonoidów, które występują w konopiach, warto wymienić takie związki jak apigenina, kwercetyna, witeksyna oraz izowiteksyna.
Właściwości kannaflawin
Kannaflawiny to unikatowy rodzaj flawonoidów, który występuje jedynie w konopiach. Wykazuje podobne właściwości, jak inne substancje z tej rodziny. Jest to silny antyoksydant, mający właściwości przeciwstarzeniowe. Oprócz tego rozluźnia mięśnie, ale także działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Niedawne badania potwierdziły, że jest to jedna z najważniejszych cech kannaflawin.
Stężenie tego flawonoidu zależy od szczepu konopi (niektóre zawierają aż 2% tej substancji). Oprócz tego kannaflawiny można znaleźć w olejku CBD oraz innych ekstraktach, które są pozyskiwane z kwiatostanu konopi.
Kiedy można zastosować terapię marihuaną medyczną?
Terapię marihuaną medyczną stosuje się, kiedy zawodzą inne metody leczenia. Stanowi ich uzupełnienie oraz wsparcie. Możliwość korzystania z leczniczych właściwości konopi reguluje Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Należy pamiętać, że dostęp do medycznej marihuany jest kontrolowany. Kupuje się ją wyłącznie na receptę, co stanowi istotny element regulacji prawnych w tej dziedzinie. Procedura umożliwia monitorowanie dystrybucji i stosowania konopi w celach medycznych. Aby pacjent mógł poddać się terapii konopnej, musi go zbadać lekarz, który oceni zasadność jej zastosowania. Wprowadza się ją tylko w określonych przypadkach po stwierdzeniu wystąpienia objawów możliwych do złagodzenia lekami konopnymi.
Wskazania do przeprowadzenia terapii konopnej
Medyczną marihuanę można zastosować w przypadku wielu różnych chorób oraz towarzyszących im dolegliwości. Dzieje się tak, ponieważ zawarte w niej kannabinoidy oddziałują na układ endokannabinoidowy organizmu, który bierze udział w regulacji wielu procesów fizjologicznych.
Terapię marihuaną leczniczą można wprowadzić w przypadku:
- łagodzenia bólu nowotworowego i neuropatycznego;
- łagodzenia objawów związanych z chemioterapią (m.in. wymioty, nudności, brak apetytu);
- objawów chorób neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane lub padaczka;
- łagodzenia chorób ginekologicznych, w tym bólu towarzyszącego endometriozie, oraz dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego;
- chorób układu trawiennego, takich jak nieswoiste zapalenie jelit;
- łagodzenia stresu oraz lęku – niektóre źródła mówią również o jej pozytywnym wpływie na pacjentów z depresją.
Podobnie jak w przypadku każdej innej terapii, również ta może wywoływać skutki uboczne. Najczęściej zgłaszane to zmęczenie, zawroty głowy, suchość w ustach i zmiany nastroju.
Przeciwwskazania do stosowania terapii marihuaną medyczną
Mimo że terapia marihuaną medyczną może pozytywnie wpływać na pacjentów z pewnymi schorzeniami, nie jest rozwiązaniem dla każdego chorego. Nie można jej stosować w stanach ostrej psychozy oraz u osób niestabilnych psychicznie. Inne przeciwwskazania to:
- ciąża i karmienie piersią;
- zbyt młody wiek pacjenta;
- uzależnienie od narkotyków i alkoholu;
- alergia;
- problemy z układem krążenia (m.in. arytmia serca, nadciśnienie tętnicze).
Leczenie jakich chorób wspiera medyczna marihuana?
Konopie lecznicze są wykorzystywane jako terapia wspierająca w przypadku wielu przewlekłych schorzeń. Lista chorób kwalifikujących do leczenia jest naprawdę długa i obejmuje między innymi:
- dolegliwości bólowe:
- ból przewlekły;
- klasterowy ból głowy;
- ból głowy typu napięciowego;
- choroby neurologiczne:
- ALS, czyli stwardnienie zanikowe boczne;
- borelioza;
- choroba Alzheimera;
- choroba Parkinsona;
- migrena;
- neuralgie;
- padaczka;
- pląsawica Huntingtona;
- SM, czyli stwardnienie rozsiane;
- urazy oraz choroby rdzenia kręgowego;
- zespół Tourette’a;
- choroby endokrynologiczne:
- choroba Hashimoto;
- nadczynność tarczycy;
- niedoczynność tarczycy;
- choroby gastrologiczne:
- choroba Leśniowskiego-Crohna;
- choroba refluksowa przełyku (GERD);
- kolka żółciowa;
- przewlekłe zapalenie trzustki (PZT);
- zespół jelita drażliwego (IBS);
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- choroby ginekologiczne:
- choroby reumatologiczne:
- choroba zwyrodnieniowa stawów;
- fibromialgia;
- łuszczycowe zapalenie stawów;
- reumatoidalne zapalenie stawów;
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK);
- choroby urologiczne:
- ból miednicy mniejszej (pelvic pain syndrome);
- kolka nerkowa;
- choroby psychiatryczne:
- ADD;
- ADHD;
- autyzm;
- anoreksja;
- bulimia;
- depresja;
- fobia społeczna;
- zespół stresu pourazowego (PTSD);
- zespół wypalenia zawodowego;
- zaburzenia lękowe;
- zaburzenia snu;
- inne:
- astma;
- choroby skóry;
- cukrzyca;
- jaskra;
- kacheksja;
- niektóre nowotwory.
Warunki kwalifikacji do terapii konopnej
Kwalifikacja do terapii marihuaną medyczną to proces wieloetapowy. Pacjent musi być przede wszystkim zdiagnozowany pod kątem wymienionych wcześniej schorzeń, dla których marihuana jest uznana za skuteczną metodę leczenia. Oprócz tego zakwalifikowanie do terapii wymaga, aby wcześniej zostały wypróbowane inne metody leczenia. Muszą okazać się niewystarczające lub powodować nieakceptowalne skutki uboczne. Oznacza to, że medyczna marihuana jest rozważana wtedy, kiedy tradycyjne sposoby nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Przed zastosowaniem terapii lekarze muszą również przeprowadzić szczegółową ocenę stanu zdrowia pacjenta, uwzględniając jego historię medyczną, obecne schorzenia oraz reakcje na wcześniejsze leczenie. Ma to na celu upewnienie się, że stosowanie marihuany jest bezpieczne i będzie korzystne dla chorego. Muszą też mieć pewność, że zastosowanie konopi medycznych jest w pełni zasadne.
Gdzie można kupić medyczną marihuanę?
Medyczna marihuana jest lekiem, który można kupić tylko w aptece. Potrzebna jest do tego recepta RPW od lekarza mającego prawo do wystawiania recept na leki narkotyczne. Może to być każdy specjalista oprócz lekarza weterynarii. Zanim pacjent uda się do apteki, powinien sprawdzić, czy placówka ma na stanie preparat – być może konieczne będzie jego sprowadzenie.
Leczenie medyczną marihuaną w Polsce
Mimo że terapia marihuaną w Polsce jest legalna już od 2017 roku, leczenie konopiami nie jest jeszcze powszechnie stosowane. Wpływa na to kilka czynników, do których należy między innymi wysoka cena leczniczej marihuany. Leki nie są refundowane przez NFZ, więc pacjent musi pokryć koszty terapii z własnej kieszeni. Na koszty wpływa również fakt, iż susz konopny jest wprowadzany z zagranicy. Może się to jednak zmienić, gdyż w pod koniec 2023 roku Główny Inspektor Farmaceutyczny wydał pierwsze pozwolenie na uprawę medycznej marihuany w Polsce.
Brakuje również kampanii edukacyjnej, mającej na celu uświadomienie pacjentom, jakie są zalety tej metody leczenia.
Jak przebiega terapia marihuaną medyczną?
Po zdiagnozowaniu choroby oraz wykupieniu recepty pacjent musi postępować zgodnie z zaleceniami swojego lekarza. Przebieg każdej terapii jest indywidualny. Dawkowanie marihuany medycznej jest dostosowane do potrzeb oraz stanu zdrowia chorego. Leczenie odbywa się pod stałym nadzorem medycznym, co umożliwia monitorowanie efektów oraz ewentualnych skutków ubocznych.
W trakcie terapii konieczna jest regularna komunikacja z lekarzem. Pozwala to na dostosowanie dawek oraz metody przyjmowania leku, aby osiągnąć najlepsze efekty lecznicze.
Dowiedz się również: Jakie dawki medycznej marihuany stosować?
Konopie lecznicze – jak je stosować?
Konopie lecznicze można stosować na różne sposoby, dopasowując metodę do własnych potrzeb. Inhalacja przez waporyzację jest popularna i uważana za zdrowszą alternatywę dla palenia, umożliwiając efektywniejsze wykorzystanie substancji aktywnych.
Leki można stosować również doustnie lub zewnętrznie. Olejki czy nalewki zapewniają precyzyjne dozowanie i długotrwałe efekty, natomiast kremy i maści z CBD aplikowane na skórę pomagają w łagodzeniu bólu i stanów zapalnych.
Terapia konopna – to warto zapamiętać
Terapia marihuaną leczniczą w Polsce oferuje pacjentom borykającym się z różnymi schorzeniami lepszą jakość życia. Jest to jednak metoda leczenia, która wymaga odpowiedzialności i świadomego podejścia zarówno ze strony pacjentów, jak i lekarzy.
Źródło:
- Konopie i medyczne zastosowanie kannabinoidów – praktyczne rekomendacje, red. A. Klimkiewicz, Warszawa 2022
- S. Erridge, N. Mangal, O. Salazar, B. Pacchetti, M. H. Sodergren, Cannflavins – From plant to patient: A scoping review, [w:] „Fitoterapia” 2020 (dostęp online https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32858172/)
