Ból nowotworowy, kacheksja nowotworowa — medyczna marihuana jako wsparcie leczenia raka

Problem bólu nowotworowego jest bardzo ważnym aspektem, który wpływa na kształt regulacji dotyczących postępowania z pacjentami i pacjentkami w onkologii i medycynie paliatywnej. W XXI wieku każda osoba ma prawo domagać się leczenia przeciwbólowego, które będzie ograniczać cierpienie i podnosić jakość życia. Medyczna marihuana stosowana jest jako środek wspomagający leczenie przeciwbólowe u pacjentek i pacjentów onkologicznych oraz ograniczający niepożądane efekty leczenia onkologicznego.

Ból nowotworowy

Wyróżnia się kilka rodzajów bólu nowotworowego, bezpośrednie przyczyny bólu nowotworowego mogą być różne, podobnie jak jego natężenie i czas trwania. Może wynikać z rozwoju nowotworu (przerzutów, naciekania), być konsekwencją inwazyjnego leczenia onkologicznego lub być związany z wyniszczeniem organizmu przez nowotwór lub leczenie (kacheksja). Ból nowotworowy może mieć charakter ostry lub przewlekły z zaostrzeniami. Czy marihuana medyczna w aptece jest przeznaczona dla pacjentów onkologicznych? Poruszymy ten temat w dalszej części artykułu.

Mówi się o dwóch rodzajach bólu nowotworowego:

• receptorowym (somatycznym, trzewnym): powstaje w wyniku podrażnienia zakończeń nerwowych przez bodziec, który uszkadza tkanki i jest przenoszony w formie impulsu do centralnego układu nerwowego, np. ból kostny w przerzutach nowotworu do kości lub naciekaniu szpiku.
• niereceptorowym (neuropatycznym): wywołany jest dysfunkcją lub uszkodzeniem nerwów. Zwykle ma jedno źródło i ogranicza się do określonego obszaru, który objęty jest przez uszkodzony splot nerwowy. Pojawia się nagle, jest tępy, stały, miewa równoległe napady kłujące i przeszywające.

Na nasilenie i charakter bólu nowotworowego wpływa: 

• typ histologiczny nowotworu, 
• lokalizacja,
• zaawansowanie, 
• zastosowane leczenie, 
• choroby współistniejące,
• czynniki psychologiczne i emocjonalne.

Leczenie bólu nowotworowego 

Leczenie bólu u pacjentów i pacjentek onkologicznych wymaga wieloaspektowego podejścia, uwzględniającego zarówno patomechanizm powstawania bólu, jak i aktualną sytuację życiową danej osoby oraz rokowania. Lekarz przepisujący medyczną marihuanę powinien wziąć te wszystkie czynniki pod uwagę, jeśli pacjent chciałby wypróbować taką formę leczenia.

Drabina analgetyczna — podawanie leków przeciwbólowych w onkologii

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała światowy standard podawania leków przeciwbólowych i wspomagających leczenie bólu w nowotworach. Trójstopniowy algorytm, tzw. drabina analgetyczna, wyznacza kolejność podawania określonych grup leków przeciwbólowych, które stanowią uzupełnienie leczenia przeciwnowotworowego. 

Drabina Analgetyczna: 

• I stopień: leki nieopioidowe (paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne),
• II stopień: słabe opioidy (kodeina, tramadol),
• III stopień: silne opioidy (morfina, fentanyl, metadon, buprenorfina). 

Kacheksja i skutki uboczne leczenia nowotworu

Kacheksja nowotworowa, inaczej charłactwo lub wyniszczenie, to zespół zaburzeń metabolicznych związanych z nowotworem i jego leczeniem, który przejawia się m.in. znaczną utratą masy ciała, postępującą utratą masy mięśniowej, utrata łaknienia, szybkie uczucie sytości po zjedzeniu małej ilości pokarmu, niska odporność, osłabienie. 

Kacheksja bywa postrzegana jako typowy objaw towarzyszący chorobie nowotworowej. Pojawia się często w przypadku raka okrężnicy, raka gruczołu krokowego, raka płuca (ok.60% przypadków), natomiast najczęściej w raku trzustki i raku żołądka (ponad 80%). Wyniszczenie nowotworowe odbija się na sprawności układu odpornościowego pacjenta/tki, wzmaga osłabienie, ogranicza sprawność i funkcjonowanie.

Pojawienie się kacheksji, a szczególnie jej pogłębiający się charakter zmniejsza przeżywalność i pogarsza rokowania chorych, jest samodzielnym negatywnym czynnikiem prognostycznym w onkologii. Objawom niedożywienia i skrajnego osłabienia towarzyszy niechęć do przyjmowania pokarmu. Mówi się w tym kontekście o kacheksji-anoreksji nowotworowej. 

Inne skutki uboczne leczenia onkologicznego, takiego jak chemioterapia czy radioterapia, to nudności, wymioty, zaburzenia apetytu, stany depresyjne, stres, lęk czy zaburzenia snu.  

Medyczna marihuana w onkologii

Medyczna marihuana jest stosowana u osób z chorobą nowotworową głównie ze względu na swoje analgetyczne właściwości. Bywa zalecana przez onkologów jako część skojarzonego leczenia nowotworów, nie stosuje się jej jako głównej terapii przeciwnowotworowej. Konsultacja z lekarzem w centrum leczenia marihuaną pozwoli ocenić, czy w danym przypadku można wykorzystać konopie.

Dzięki włączeniu medycznej marihuany do terapii bólu nowotworowego, pacjentom udaje się stosować mniejsze dawki silnych i słabych leków opioidowych lub przejść na leki nieopioidowe. 

Ważną rolą medycznych konopi w onkologii jest ograniczanie niepożądanych skutków leczenia. W przeglądzie badań wymienione są m.in. przeciwwymiotne i przeciwdrgawkowe właściwości marihuany, wzmocnienie układu odpornościowego, regulacja apetytu, poprawa nastroju, ułatwienie zasypiania.

O układzie endokannabinoidowym jako potencjalnym celu terapii antynowotworowej pisaliśmy w artykule Czy marihuana leczy raka.