Terapia medyczną marihuaną w łagodzeniu objawów menopauzy

Menopauza, czyli ustanie miesiączkowania, budzi wiele emocji wśród kobiet. Dosłownie oznacza dzień po ostatniej miesiączce. Można ją stwierdzić, gdy kolejna menstruacja nie pojawia się przez 12 miesięcy. Jest to fizjologiczny, naturalny proces, który występuje u każdej kobiety. U Polek wiek ostatniej miesiączki to 50. do 52. roku życia. Dlaczego temat klimakterium, przekwitania, menopauzy budzi wśród nas najczęściej tylko lęk i same negatywne emocje?

Dlaczego myśl, że menopauza dotknie każdą z nas, wywołuje gęsią skórkę i niepewność? Ponieważ widzimy i słyszymy jak wywraca do góry nogami wewnętrzną harmonię naszych matek, ciotek i babek.

Menopauza – co to jest?

Mniej więcej około 40. roku życia płodność kobiety zmniejsza się. Niektóre z cykli miesiączkowych stają się bezowulacyjne, czyli nie dochodzi do jajeczkowania – są to początki menopauzy. Konsekwencją braku uwolnienia dojrzałej komórki jajowej jest brak możliwości zapłodnienia. Termin menopauza często mylnie używany jest w kontekście przekwitania i funkcjonuje wymiennie z terminem „klimakterium”. Należy wyjaśnić, że zgodnie z terminologią medyczną menopauza to ostatnia miesiączka w życiu kobiety. Jest to koniec okresu rozrodczości; po menopauzie, czyli ostatniej miesiączce, kobieta staje się bezpłodna.

Klimakterium natomiast to cały okres zmian fizjologicznych w życiu kobiety, inaczej nazywany przekwitaniem. Jaki związek z nim może mieć e-recepta na medyczną marihuanę? Tego dowiesz się w dalszej części artykułu.

Menopauza – objawy

Proces przekwitania (klimakterium) jest całkowicie fizjologiczny, co oznacza, że nie wiąże się z żadnymi patologicznymi zaburzeniami hormonalnymi czy chorobą. Zegar biologiczny każdej kobiety skonstruowany jest w ten sposób, że po okresie reprodukcyjnym nadchodzi czas, w którym kobieta przekwita.

Niestety, ta faza zmian i wahań hormonalnych wiąże się z całą gamą nieprzyjemnych dla kobiet dolegliwości. Szacuje się, że od 55 do 75% kobiet w okresie menopauzy doświadcza objawów naczynioruchowych, czyli uderzeń gorąca, a także depresji, zmian nastroju, zaburzeń snu, suchości pochwy oraz dolegliwości bólowych stawów. Pozostałe symptomy to:

• nocne poty,
• nietrzymanie moczu,
• nawracające infekcje dróg moczowych,
• zatrzymywanie wody w organizmie,
• bezsenność,
• zaburzenia pamięci,
• spadek zdolności poznawczych,
• lęk,
• napięcie nerwowe,
• zmęczenie,
• bóle,
• zawroty głowy,
• zaburzenia seksualne.

Zmiany hormonalne, wzrost zawartości tkanki tłuszczowej, obniżenie przemiany materii przyczyniają się też do rozwoju wielu chorób. Badania wskazują na zwiększone ryzyko chorób metabolicznych, sercowo-naczyniowych, osteoporozy i nowotworów piersi w okresie klimakterium.

Morze zmian, czyli kilka słów o estrogenach

Czym są estrogeny i jak wpływają na nasze ciało? W jaki sposób wpływają na organizm i czy są zdolne kierować skomplikowanym cyklem miesięcznym? Na początku przypomnę kilka faktów, o których uczono nas na lekcjach biologii. Estrogeny to hormony płciowe, do których zaliczamy estriol, estradiol i estron. Są one nazywane hormonami żeńskimi (fizjologicznie występują również u mężczyzn, ale w znacznie niższych stężeniach) i pełnią kluczową rolę w organizmie kobiety.

Syntezowane są głównie w jajnikach i są odpowiedzialne między innymi za kształtowanie naszej psychiki, popędu seksualnego, budowę naszego ciała, narządów płciowych, sterowanie naszym cyklem miesięcznym, gospodarkę lipidową i wiele innych.

Jak to działa? Czyli historia jednej komórki i estrogenu

Dziewczynki rodzą się z milionami niedojrzałych komórek jajowych. Produkowane są one już po 15. tygodniu życia płodowego w kształtujących się jajnikach w procesie oogenezy. Fenomenem oogenezy, czyli powstawania i dojrzewania komórek jajowych jest to, że trwa od okresu zarodkowego aż do menopauzy. Dlatego nasze komórki jajowe z biegiem lat stają się coraz starsze – mają tyle samo lat co my! Może się to wiązać z większym ryzykiem problemów z zajściem w ciążę i wad płodu.

Od okresu dojrzewania dochodzi do zwiększania produkcji estrogenów; pierwsza miesiączka zapowiada u nas czas gotowości reprodukcyjnej. Podczas owulacji (mniej więcej w połowie cyklu miesięcznego) uwalniana jest dojrzała komórka jajowa (zwykle jedna, ale może być ich więcej) gotowa do zapłodnienia. Jednak z biegiem lat nasze „wybuchy” estrogenu robią się coraz mniej regularne i słabsze, nie każdy cykl kończy się owulacją, aż w pewnym momencie bezpowrotnie cykl miesięczny ustaje i kobieta wchodzi w okres „senium”, czyli spokoju hormonalnego.

Objawy menopauzy po 40.

W okresie okołomenopauzalnym poziom naszych hormonów (estrogeny, progesteron), które odpowiedzialne są za cykl miesięczny, zaczyna się wahać. Jajniki stają się mniej wrażliwe na hormony produkowane w podwzgórzu FSH (folitropina – hormon odpowiedzialny za dojrzewanie pęcherzyka graafa, z której uwalniana jest dojrzała komórka jajowa podczas owulacji) oraz LH (hormon lutropina – odpowiedzialny za dojrzewanie komórki jajowej, syntezę estrogenów i owulację).

Te zaburzenia stężeń hormonów i zmniejszenie wrażliwości na ich działanie powoduje burzę w ciele kobiety, co wiąże się z zaburzeniem „poukładanej” do tej pory neurochemii w naszym mózgu. Dochodzi do zwiększenia produkcji cząsteczek prozapalnych, wahań nastroju, zaburzeń naczynioruchowych objawiających się uderzeniami gorąca, nadmiernym poceniem, zaburzeniami snu itd. Wszystko to sprawia, że menopauza zaburza homeostazę (wewnętrzną równowagę) naszego organizmu. 

Menopauza, czyli przewrót w czterech aktach

• AKT I – Premenopauza: okres kilku do kilkunastu lat pomiędzy pojawieniem się pierwszego nieregularnego cyklu miesiączkowego a ostatnią miesiączką. W tej fazie na skutek zmian hormonalnych niektóre z cykli stają się bezowulacyjne (Między 40. a 50. rokiem życia).
• AKT I I– Perimenopauza: 1-2 lata przed menopauzą (średnio ok. 52. rok życia). Jest to czas, w którym poprzez zmiany stężenia estrogenu i progesteronu cykle stają się bezowulacyjne.
• AKT III – Menopauza: ostatnia miesiączka w życiu kobiety.
• AKT IV – Okres postmenopauzalny: to czas wygaszania funkcji hormonalnej. Zaczyna się po roku od ostatniej miesiączki do 65. roku życia. Po 65. r.ż. lekarze używają terminu „senium”, oznaczającego okres „spokoju hormonalnego”.

Medyczna marihuana w leczeniu objawów menopauzy

Najczęstszą i najbardziej popularną metodą leczenia objawów przekwitania jest hormonalna terapia zastępcza HTZ lub HT. Polega ona na suplementacji estrogenów i progestyn w celu wyrównania ich wewnętrznych niedoborów. Niektóre pacjentki otrzymują też receptę na medyczną marihuanę – za chwilę wyjaśnimy, dlaczego.

Skuteczność działania HTZ jest wyraźnie udowodniona w licznych badaniach klinicznych, ale należy podkreślić, że stosowanie hormonalnej terapii zastępczej może wiązać się również z pewnymi skutkami ubocznymi i zagrożeniami. Obecnie uważa się, że HT powoduje niewielki wzrost ryzyka nowotworu piersi. Ryzyko chorób układu krążenia i zakrzepicy może również wzrosnąć podczas hormonalnej terapii zastępczej, podobnie jak ryzyko raka jajnika. Dlatego HT należy stosować dopiero po dokładnym rozważeniu przez pacjentkę z lekarzem możliwych zalet i wad, a także czynników ryzyka.

Istnieje wiele badań, w których analizowano wpływ kannabinoidów na różne objawy menopauzy takie jak ból, wahania nastroju i problemy ze snem. Badania te pokazują, że kannabinoidy mogą pomóc i złagodzić objawy.

Naukowcy przeprowadzili przekrojowe badanie wśród 231 kobiet w wieku od 46 do 64 lat, które były objęte opieką zdrowotną w okresie od marca 2019 r. do maja 2020 r. (średni wiek: 55,95 lat). Uczestniczki badania odpowiadały na pytania dotyczące ich obecnego podejścia do leczenia objawów menopauzy, a także aktualnego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. Odsetek uczestniczek, które używały konopi indyjskich (28%), był podobny do tego, które stosowały farmakoterapię (31%) i leków dostępnych bez recepty lub suplementów (29%), a wyższy niż liczba kobiet, które zadeklarowały stosowanie zastępczej terapii hormonalnej HTZ (19%).

W przeglądzie z 2018 roku stwierdzono, że terapia medyczną marihuaną może zmniejszać dolegliwości bólowe występujący w okresie okołomenopauzalnym. 

Dotyczy to również leczenia migren i bólów głowy. Zostało to wykazane w meta-badaniu z USA.

Wpływ terapii medycznej marihuaną na określone dolegliwości w klimakterium

Ból i bóle stawów

Okres okołomenopauzalny wpływa na produkcję cząsteczek prozapalnych (w szczególności czynnika martwicy nowotworu – TNFα). Prowadzi do zwiększenia natężenia i częstotliwości występowania zapalenia stawów. Ponad 60% kobiet w wieku od 40 do 64 lat cierpi na bóle mięśni i stawów. Konopie indyjskie zawierają substancje, które mają udowodnione właściwości przeciwzapalne. Należy pamiętać, że styl życia, ćwiczenia i zmiany w diecie są również istotne w zapobieganiu zmian zwyrodnieniowych i osteosklerotycznych.

Wahania nastroju i depresja

Estrogen i progesteron wpływają na poziom serotoniny i innych neuroprzekaźników w mózgu, które bezpośrednio wpływają na nastrój. W okresie przekwitania spadek produkcji tych hormonów przyczynia się do redukcji serotoniny (czyli hormonu szczęścia). Może prowadzić to do obniżenia nastroju, jego wahań, a nawet objawów depresji. Istnieją doniesienia, które sugerują, że medyczna marihuana podobnie jak powszechnie stosowane leki przeciwdepresyjne SSRI (inhibitory receptorów serotoninowych) hamuje wychwyt zwrotny serotoniny. Prowadzi to do jej zwiększonego stężenia, a w konsekwencji – poprawy nastroju i redukcji stanów depresyjnych.

Uderzenia gorąca i nocne poty

Objawy naczynioruchowe w okresie klimakterium występują powszechnie i istotnie zaburzają codzienne funkcjonowanie i jego jakość. Uderzenia gorąca i nocne poty spowodowane są zaburzeniami ośrodka termoregulacji w podwzgórzu. Wynikają one przede wszystkim z zaburzeń hormonalnych i – mówiąc w uproszczeniu – sprawiają, że twój system chłodzenia przestaje działać prawidłowo. Mimo iż nie ma dowodów naukowych wyjaśniających wpływ marihuany medycznej na zaburzenia naczynioruchowe, kobiety w okresie klimakterium stosujące medyczną marihuanę zgodnie potwierdziły redukcję napadów uderzeń gorąca i nocnych potów. Możliwe, że wynika to z działania uspokajającego i relaksującego konopii indyjskich. Może mieć to również związek z wpływem medycznej marihuany na układ współczulny.

Przyrost masy ciała i cukrzyca

Zaburzenia gospodarki hormonalnej mają kluczowy wpływ na trudności w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Niedobór estrogenów oddziałuje na gospodarkę lipidową i odkładanie tkanki tłuszczowej. Sprzyja to większemu ryzyku wystąpienia insulinooporności, zespołu metabolicznego, a w konsekwencji nawet cukrzycy i chorób układu krążenia.

Badania sugerują, że konopie indyjskie mają wpływ na utrzymanie prawidłowych stężeń insuliny, a co za tym idzie, zmniejszenia ryzyka cukrzycy. Ponadto badani pacjenci mieli mniejsze obwody w talii, co może mieć związek z gospodarką lipidową w naszym organizmie.

Wykazano pomoc w buforowaniu aktywności naturalnych endokannabinoidów, w tym 2-AG, które są związane z insulinoopornością i nasilają się w okresie menopauzy.

Menopauzalny zespół moczowo-płciowy GSM (suchość pochwy, zanik błony śluzowej i trudności w kontroli pęcherza)

Estrogeny są kluczowe w utrzymaniu prawidłowego środowiska tkanek narządów moczowo-płciowych. Po menopauzie, ze względu na zmniejszenie ich stężenia, dochodzi do zaburzeń w równowadze pH pochwy, ścieńczenia nabłonka. Ze względu na zmniejszenie zakwaszenia w pochwie (kwaśne środowisko hamuje rozwój bakterii) może dochodzić do większej liczby infekcji intymnych. Suchość pochwy i częste podrażnienia wpływają na jakość życia i funkcjonowania kobiet.

Dużym problemem w okresie postmenopauzalnym jest zaburzenia funkcji seksualnych, które wynikają nie tylko z obniżonego nastroju, ale również ze zmniejszenia nawilżenia pochwy i dyspareunii (czyli bólu podczas współżycia).

Konopie indyjskie mają wpływ na rozszerzenie naczyń krwionośnych, co skutkuje poprawą ukrwienia narządów moczowo-płciowych przy jednoczesnym nawilżeniu kanału pochwy. Miejscowo stosowane preparaty zawierające kannabinoidy (olejki, ekstrakty, kremy, globulki) mają działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe i łagodzące.

Zaburzenia snu

Medyczna marihuana powszechnie stosowana jest w terapii zaburzeń snu. Udowodniono, że konopie indyjskie mają pozytywny wpływ również w przypadku problemów ze snem w przypadku kobiet w okresie klimakterium. Randomizowane badanie przeprowadzone przez Centre for Sleep Science na University of Western Australia wykazało, że konopie indyjskie są skuteczne w leczeniu bezsenności – badani zasnęli szybciej i sen trwał znacznie dłużej. Po przebudzeniu mogli szybciej zasnąć. Leczenie doprowadziło do znacznej poprawy jakości życia. Obejmowało to uczucie wypoczęcia po śnie, mniejszego stresu i mniejszego zmęczenia. Ogólnie uczestnicy czuli, że „funkcjonowali lepiej”.

Reasumując, okres klimakterium oznacza dla kobiety kilkanaście lat burzy i zmian hormonalnych przyczyniających się do wielu nieprzyjemnych dolegliwości i dyskomfortu. Nie ma obecnie skutecznego i bezpiecznego panaceum na objawy menopauzy, dlatego kobiety sięgają po coraz to nowsze metody i medycynę naturalną. Terapia medyczną marihuaną wydaje się dobrą alternatywą dla HTZ. Dlatego obecnie trwa wiele badań koncentrujących się na działaniu konopi indyjskich w okresie menopauzy. Takie badania pozwolą na zrozumienie interakcji układu endokannabinoidowego i hormonów. Ich wyniki mogą doprowadzić do ukierunkowanego stosowania marihuany jako opcji leczenia w okresie menopauzy.

 Bibliografia:

1. Brończyk – Puzoń A. Rola wybranych składników odżywczych diety u kobiet w okresie naturalnej menopauzy – przegląd piśmiennictwa. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2016; 22 (2): 83–88.
2.  Pertyński T., Stachowiak G. Menopause — facts and controversies. Endokrynol Pol 2006; 5 (57): 525–534.
3. Henes M, Hübner, S. Hormontherapie in der Peri– und Postmenopause. Internist 2020. 61:558-564
4. Medicinal Cannabis Effective for Chronic Insomnia in Clinical Trial. Practical Neurology 2020.
5. Sales AJ, Crestani CC, Guimarães FS, Joca SRL. Antidepressant-like effect induced by Cannabidiol is dependent on brain serotonin levels. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2018;86:255-261. doi:10.1016/j.pnpbp.2018.06.002
6. Sales AJ, Crestani CC, Guimarães FS, Joca SRL. Antidepressant-like effect induced by Cannabidiol is dependent on brain serotonin levels. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2018;86:255-261. doi:10.1016/j.pnpbp.2018.06.002
7. Corroon J, Phillips JA. A Cross-Sectional Study of Cannabidiol Users. Cannabis Cannabinoid Res. 2018;3(1):152-161. Published 2018 Jul 1. doi:10.1089/can.2018.0006
8. De Vita MJ, Moskal D, Maisto SA, Ansell EB. Association of Cannabinoid Administration With Experimental Pain in Healthy Adults: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2018;75(11):1118–1127. doi:10.1001/jamapsychiatry.2018.2503
9. Baron EP, Lucas P, Eades J, Hogue O. Patterns of medicinal cannabis use, strain analysis, and substitution effect among patients with migraine, headache, arthritis, and chronic pain in a medicinal cannabis cohort. J Headache Pain. 2018;19(1):37. Published 2018 May 24. doi:10.1186/s10194-018-0862-2