Ból związany z endometriozą znacząco obniża jakość życia pacjentek i wpływa na ich codzienne funkcjonowanie. Stan zapalny, tworzenie się zrostów w obrębie miednicy i jamy brzusznej, nawracające ogniska endometrialne – to wszystko czyni z endometriozy chorobę o długotrwałych konsekwencjach dla całego organizmu. Terapia medyczną marihuaną może łagodzić objawy i stan zapalny oraz pozytywnie wpływać na stan psychiczny pacjentek.
Endometrioza – bolesna choroba kobiet
Endometrioza to choroba przebiegająca z objawami permanentnego zapalenia. Polega na występowaniu komórek błony śluzowej macicy – endometrium – poza jamą macicy, czyli tam, gdzie fizjologicznie nie powinno ich być.
Komórki endometrium tworzą ogniska w obrębie narządów rozrodczych i sąsiadujących struktur miednicy mniejszej. Torbiele mogą występować również w innych miejscach w obrębie miednicy, na jelitach, żołądku, a w niektórych przypadkach tworzą się w całkiem odległych miejscach w ciele kobiety, np. w opłucnej, osierdziu, oczodole, mózgu.
Endometrioza jest pod względem dynamiki podobna do nowotworu złośliwego: ma postępujący charakter, tworzy przerzuty, jest inwazyjna i ma skłonność do nawracania. Nie prowadzi do śmierci, jednak może powodować poważne komplikacje zdrowotne, np.:
- zrostów, które mogą prowadzić do upośledzenia funkcji narządów i poważnych komplikacji
- stany zapalne układu pokarmowego,
- chroniczny, silny ból, powodujący zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, co prowadzi m.in. do nadreaktywności na sygnały bólowe,
- problemy psychiczne (depresja, lęk, nerwica).
Endometrium w trakcie cyklu menstruacyjnego a endometrioza
Komórki błony śluzowej macicy – endometrium, narastają w ciągu cyklu menstruacyjnego. W ten sposób ciało kobiety przygotowuje się na potencjalne przyjęcie zarodka. Jeśli zarodek się nie pojawi, endometrium łuszczy się i jest wydalane z organizmu kobiety za pośrednictwem dróg rodnych w trakcie miesiączki.
Endometrium, które znajduje się w torbielach endometrialnych, również zmienia się w ciągu cyklu miesięcznego, jednak nie może być ewakuowana z organizmu, torbiele rosną i powodują bolesny ucisk na narządy wewnętrzne i zakończenia nerwowe.
Ogniska endometriozy mogą występować również w mięśniu macicy (prawidłowo występują jedynie w jamie macicy), taką odmianę choroby nazywa się adenomiozą.
Ból w endometriozie dotyczy nie tylko obrębu miednicy mniejszej. Torbiele uciskają nerwy i ból może promieniować do innych części ciała, przede wszystkim kończyn dolnych i kręgosłupa, ale też głowy i kończyn górnych. Ból zwykle nie pozwala się wyciszyć za pomocą standardowych leków przeciwbólowych bez recepty. Pacjentki często zażywają leki przeciwbólowe na co dzień, co prowadzi do wykształcania tolerancji na substancje przeciwbólowe oraz powoduje objawy podrażnienia w układzie pokarmowym.
Endometrioza według stopnia zaawansowania:
- minimalna (I stopnia) – niewielkie ogniska na jajnikach, jajowodach lub otrzewnej,
- łagodna (II stopnia) – ogniska powierzchniowe, na jajnikach, w jajowodach i zagłębieniu odbytniczo-macicznym, w okolicy więzadeł krzyżowo-macicznych, torbiele do 5mm.
- umiarkowana (III stopnia) – więzadła krzyżowo-maciczne w zrostach z jajnikami i jajowodami,
- głęboka (IV stopnia) – macica nieruchoma, przyrośnięta do jelit, odchylona do tyłu, torbiele powyżej 5mm pod otrzewną.
Warto zwrócić uwagę, że nie zawsze stopień zaawansowania endometriozy pozwala wnioskować na temat natężenia dolegliwości i prognoz klinicznych. Dolegliwości bólowe i inne mogą być silne nawet przy niewielkich zmianach.
Endometrioza – objawy
Diagnostyka endometriozy jest niezwykle trudna i złożona. W Polsce jest niewielu specjalistów zajmujących się leczeniem endometriozy, pacjentki opowiadają o latach “odbijania się od lekarzy”, którzy bagatelizują i “psychiatryzują” ich objawy. Średnio kobiety szukają przyczyny swoich dolegliwości od 4 do 10 lat.
Objawy endometriozy są niecharakterystyczne, mogą występować w wielu innych chorobach. Dopiero rozszerzony wywiad lekarski i szczegółowa diagnostyka obrazowa pozwalają na rozpoznanie choroby.
Najczęściej pojawiające się objawy endometriozy to:
- bolesne miesiączki
- obfite krwawienie menstruacyjne
- ból w obrębie miednicy niezależnie od fazy cyklu
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego (ból żołądka, ból jelit, biegunki, zaparcia, stany zapalne narządów układu pokarmowego, choroby bakteryjne jelit)
- ból głowy
- częste oddawanie moczu i ucisk na pęcherz
- drętwienie kończyn dolnych
- bolesne współżycie
- bolesne wypróżnianie i oddawanie moczu
Endometrioza – przyczyny
Przyczyny pojawiania się endometriozy nie są jak dotąd jednoznacznie jasne, istnieje jednak kilka hipotez.
- Czynniki genetyczne
Uznaje się, że endometrioza jest chorobą dziedziczną, jednak nie udało się jeszcze ustalić, które geny odpowiadają za dziedziczenie choroby. Jest to trudne również z tego powodu, że w komórkach endometrialnych znajdujących się w ogniskach pojawia się wiele wadliwych genów, ale żaden z nich nie jest odpowiedzialny za dziedziczenie choroby.
- Teoria menstruacji wstecznej
W trakcie miesiączki resztki menstruacyjne mogą cofać się przez jajowody i przenikać do jamy miednicy i rozmnażać się na otaczających tkankach.
Pozostałości menstruacyjne są obserwowane w jamie otrzewnej nawet u 90% kobiet w wieku rozrodczym, jednak tylko (z punktu widzenia populacyjnego – aż) u 10 % kobiet rozwija się endometrioza. Zatem potrzebne są dodatkowe czynniki, które by tłumaczyły rozwój choroby.
Naukowcy biorą pod uwagę, że są to:
- obfita miesiączka,
- krótki cykl menstruacyjny,
- nieprawidłowe endometrium,
- zmienione środowisko otrzewnej,
- zaburzenia immunologiczne (endometrioza jest chorobą autoimmunologiczną – układ odpornościowy atakuje ogniska endometrialne, tworzy się permanentny stan zapalny),
- zwiększona zdolność do wytwarzania nowych naczyń krwionośnych (zdolność angiogenna)
- Hormony
Wsteczna menstruacja nie wyjaśnia ognisk poza miednicą. Co ciekawe, pojawiają się one również u niektórych mężczyzn poddanych terapii estrogenowej w związku z rakiem prostaty. Stąd podejrzenie, że głównym hormonem, który odgrywa rolę w rozwoju choroby jest estrogen.
Innymi “podejrzanymi” hormonami są grelina i leptyna, które biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu i mogą przyczyniać się do rozwoju choroby. Kolejny to kortyzol, który jako taki ma działanie przeciwzapalne, jednak wobec permanentnego charakteru endometriozy może prowadzić do obniżania poziomu progesteronu, a zatem podnosić poziom estrogenu.
Kortyzol blokuje też przemianę hormonów tarczycy do formy aktywnej, co może prowadzić do współwystępowania niedoczynności tarczycy z endometriozą.
- Układ immunologiczny
Wadliwe działanie układu odpornościowego może przyczyniać się do pozostawania resztek menstruacyjnych w jamie otrzewnej. Wadliwe działanie układu immunologicznego prawdopodobnie polega na tym, że nie rozpoznaje on tych komórek jako elementu do usunięcia. LImfocyty T również mogą działać w sposób zaburzony, co stwarza korzystne dla namnażania endometrium środowisko otrzewnowe.
- Czynniki środowiskowe, dieta, stresująca codzienność, wolne rodniki
Te czynniki mogą być dodatkową przyczyną rozwoju wielu chorób, w przypadku endometriozy nie jest inaczej. Dieta to witaminy i minerały, natomiast stres to zmiany gospodarki hormonalnej.
Wolne rodniki mogą przyczyniać się do niepłodności pacjentek z endometriozą – wpływają na dojrzewanie oocytów, owulację, implantację zarodka, podtrzymanie ciąży.
Aż 50% pacjentek klinik leczenia niepłodności to kobiety chorujące na endometriozę.
Ból w endometriozie
Mechanizmy bólu w endometriozie są złożone i wzajemnie powiązane. Można je podzielić na kategorie:
- nocyceptywny ból w endometriozie i ból związany ze stanem zapalnym
Ból nocyceptywny pojawia się w związku z aktywacją receptorów obwodowego układu nerwowego (nocyceptorów), które przekształcają bodziec bólowy w energię. W zależności od lokalizacji pobudzonych receptorów, ból nocyceptywny może być trzewny lub powierzchniowy. Ogniska endometriozy mogą powodować ucisk na nerwy i w ten sposób aktywować nocyceptory. Ponadto, uważa się, że w związku z permanentnym stanem zapalnym, płyn otrzewnowy pacjentek z endometriozą ma zmieniony skład. Występuje w nim wysoki poziom białek prozapalnych (cytokin i chemokin), które aktywują nocyceptory w obrębie miednicy. Powoduje to sensytyzację układu nerwowego i wzmacnia reakcję w postaci bólu.
- ból neuropatyczny
Więcej o tym specyficznym rodzaju bólu przeczytasz tutaj: https://centrum-mk.pl/leczenie-bolu-neuropatycznego-jak-walczyc-z-dolegliwosciami-bolowymi
Endometrioza – metody diagnostyczne i leczenie
Diagnostyka
Diagnostyka w endometriozie wymaga specjalistycznej wiedzy lekarza na temat choroby. Pierwszym krokiem jest szczegółowy wywiad lekarski, w którym opisywane są dolegliwości, styl życia pacjentki, przebyte choroby, choroby towarzyszące, historia chorób u kobiet w najbliższej rodzinie itd.
Dalsze działanie to diagnostyka obrazowa. Endometriozę można zaobserwować w badaniu USG, wymaga ona ogromnej wiedzy i doświadczenia lekarza, dlatego nierzadko postawienie diagnozy możliwe jest tylko w wysokospecjalistycznych ośrodkach zajmujących się leczeniem endometriozy, gdzie wykonywana jest Sonovaginografia – USG endometriozy głęboko naciekającej z użyciem kontrastu żelowego
Możliwe jest także diagnozowanie endometriozy przy pomocy rezonansu magnetycznego miednicy mniejszej z kontrastem. Obecnie MRI pod kątem endometriozy wykonują tylko nieliczne placówki prywatne w Polsce.
Pewną diagnozę można postawić dopiero na podstawie histopatologicznego badania zmiany usuniętej endoskopowo w czasie operacji. Laparoskopia pozwala na dokładną kontrolę narządów i przestrzeni między nimi i znalezienie rozsianych ognisk endometriozy. W badaniu obrazowym niektóre z nich mogą pozostawać schowane za narządami i przez to słabo widoczne.
Leczenie
Nie ma w tej chwili lekarstwa, które pozwoliłoby na trwałe pozbycie się choroby. Pacjentki leczy się operacyjnie i hormonalnie, zalecana jest fizjoterapia uroginekologiczna, lekkie ćwiczenia fizyczne oraz dieta przeciwzapalna. Często również psychoterapia nastawiona min. na radzenie sobie z bólem i świadomą pracę z napięciem (relaksowanie ciała).
Często dopiero operacja, terapia hormonalna i długotrwałe stosowanie wszystkich wspomnianych metod pozwala na zmniejszenie dolegliwości do poziomu, który umożliwia normalne, aktywne funkcjonowanie.
Część pacjentek nie decyduje się na terapię hormonalną, która, jak każde długotrwałe leczenie, obarczona jest skutkami ubocznymi i może być lepiej lub gorzej tolerowana. W takich sytuacjach zaleca się objawowe leczenie bólu, dietę przeciwzapalną, ćwiczenia fizyczne, fizjoterapię, unikanie stresu. Terapia CBD i innymi kannabinoidami może być elementem takiego podejścia do leczenia endometriozy.
Medyczna marihuana a endometrioza
Ogólna wiedza o właściwościach marihuany medycznej wystarcza, żeby wyobrazić sobie jej wpływ na kobiety chorujące na endometriozę. Właściwości medycznych konopi, które mogą być szczególnie cenne w kontekście tej choroby są bardzo podobne do tych, z którymi mamy do czynienia w chorobie Hashimoto:
- działanie przeciwzapalne,
- regulacja działania układu immunologicznego,
- regulacja działania układu hormonalnego.
Dodatkowo, przeciwbólowe właściwości medycznej marihuany mogą znacząco podnosić jakość życia pacjentek, których życie zdominował ból związany z endometriozą.
Układ endokannabinoidowy a ból w endometriozie
Wszystkie ważne informacje na temat układu endokannabinoidowego znajdują się w artykule “Układ endokannabinoidowy – wszystko, co musisz o nim wiedzieć”. Zachęcamy do lektury.
Według autorów artykułu z 2017 roku, kobiety chorujące na endometriozę mają mniej receptorów CB1 w tkance endometrium, niż zdrowe kobiety, u których. receptory CB1 występują gęsto w obrębie miednicy i macicy. Uważają oni, że na chorobę można patrzeć jako na deficyt układu ECS (pacjentki mają poza tym zaburzone wydzielanie endokannabinoidu AEA, którego obecność stwierdzono w żeńskim układzie rozrodczym, również w komórce jajowej i jajowodach).
Mimo że patogeneza endometriozy nie jest jasna, coraz więcej danych przemawia za tym, że układ endokannabinoidowy ma w niej udział, zarówno jeśli chodzi o mechanizmy bólowe, jak i o sam rozwój choroby oraz stan zapalny i interwencję układu immunologicznego. Stąd też wniosek, że ECS może być nowym celem farmakoterapii, albo terapii naturalnymi kannabinoidami.
Ciekawą obserwacją jest również zmienność ekspresji receptorów ECS w trakcie cyklu menstruacyjnego. Ma to związek ze zmieniającym się poziomem progesteronu. Jako że u pacjentek chorujących na endometriozę poziom progesteronu jest zwykle niski, ekspresja receptorów CB1 również może być zaniżona, co prowadzi do zniekształconego działania układu immunologicznego (ciągły stan zapalny) oraz nadmiernej reaktywności neuronów (ból).
Badania naukowe nad zastosowaniem medycznej marihuany w endometriozie
W związku z powyższymi właściwościami, medyczna marihuana jest doskonałą kandydatką na lek dla kobiet doświadczających endometriozy. Tak uznali również naukowcy, którzy stosunkowo niedawno rozpoczęli badania nad konkretną formą terapii konopiami w endometriozie. Opis badania: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1701216319308084
- Pacjentki samodzielnie stosujące marihuanę w celu złagodzenia objawów endometriozy (tam, gdzie rekreacyjna marihuana jest legalna) zostały zrekrutowane do badania kwestionariuszowego.
Analiza danych na temat wpływu marihuany na samopoczucie pacjentek z endometriozą wykazała, że 56% z 484 uczestniczek odnotowało spadek poziomu bólu o 7.6 punktów w 10-punktowej skali w trakcie trwającej 6 miesięcy kuracji.
Ta sama grupa była w stanie o 50% zmniejszyć dawkę substancji przeciwbólowych przyjmowanych w związku z chorobą. Marihuana poprawiła jakość snu pacjentek (ból i inne objawy mogą poważnie zakłócać sen) oraz ograniczyła objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka, mdłości, wymioty, wzdęcia).
- 252 pacjentki ze zdiagnozowaną enodometriozą raportowały swoje samopoczucie po 16193 inhalacjach marihuaną, które wykonały między kwietniem 2017, a lutym 2020 roku. ( Źródło: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0258940
Z analizy zebranych danych przeprowadzonej przez naukowców wynika, że marihuana pozwoliła im obniżyć poziom bólu w obrębie miednicy mniejszej, ograniczyć objawy ze strony układu pokarmowego oraz poprawić samopoczucie psychiczne.
Trwają szeroko zakrojone badania z grupą kontrolną placebo, w ramach których naukowcy obserwują wpływ CBD na ogólną kondycję pacjentek chorujących na endometriozę. Naukowcy starają się ustalić mechanizm działania CBD w chorobie, odpowiednią dawkę fito kannabinoidu oraz efektywny reżim terapeutyczny. Wyniki poznamy w 2023 roku.
Podobne posty:
- Endometrioza – objawy jelitowe i psychiczne. Przegląd symptomów choroby
- Endometrioza 3. i 4. stopnia – co to znaczy?
- Endometrioza – leczenie. Czy istnieje skuteczna terapia endometriozy?
- Endometrioza a ciąża. Czy choroba przeszkadza w zajściu w ciążę?
- Czy endometrioza jest śmiertelna? Informacje na temat enigmatycznej choroby
