Endometrioza jest często trudna do zdiagnozowania, a objawy bywają bagatelizowane nawet przez niektórych lekarzy. Na szczęście świadomość społeczeństwa na jej temat rośnie. Poznajmy przyczyny, objawy i najnowsze metody leczenia endometriozy, w tym terapię medyczną marihuaną.
Zapamiętaj!
- Endometrioza to choroba, która dotyka około 180 milionów kobiet na całym świecie.
- Występuje, gdy błona śluzowa macicy, nazywana endometrium, rośnie poza tym narządem.
- Nieleczona endometrioza może prowadzić do powikłań głównie związanych z układem pokarmowym, moczowym i rozrodczym
- W celu jej zwalczania lekarze stosują terapię farmakologiczną oraz leczenie chirurgiczne.
- Nadzieją dla kobiet chorych na endometriozę, którym towarzyszy ból, może być e-recepta na medyczną marihuanę.
Co to jest endometrioza?
Aż trudno uwierzyć, że endometrioza bywa bagatelizowana! Niekiedy od wystąpienia jej pierwszych objawów aż do postawienia prawidłowej diagnozy mija wiele lat (według ekspertów z dziedziny ginekologii – nawet dziesięć). W tym czasie cierpiące na nią kobiety muszą mierzyć się z trudnym do opisania bólem, a także innymi objawami. Na szczęście pojawiają się nowe metody leczenia, które mogą przynieść ulgę. Specjaliści coraz chętniej sięgają po innowacyjne rozwiązania, takie jak terapia bólu medyczną marihuaną.
Ze względu na złożony, niejednorodny charakter choroby trudno jednoznacznie określić, ilu kobiet jest nią dotkniętych. Szacuje się, że na całym świecie z endometriozą zmaga się od 5 do 30 procent pań w wieku rozrodczym. Daje nam to ogromną liczbę 180 milionów kobiet (w tym milion Polek!).
Mechanizmy endometriozy – na czym polega ta choroba?
Endometrioza to choroba określana również jako gruczolistość macicy oraz wędrująca śluzówka macicy. Daje nam to obraz tego, co dzieje się z kobiecym narządem. W przebiegu tej przypadłości błona śluzowa macicy – endometrium – zaczyna rozrastać się poza jej jamą.
Endometrium stanowi swego rodzaju wyściółkę tego narządu i co miesiąc rozrasta się w oczekiwaniu na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli do zapłodnienia nie dochodzi, wówczas złuszcza się w trakcie miesiączki. W niektórych przypadkach krew miesiączkowa wraz z komórkami endometrium przedostają się do jamy brzusznej i zaczynają rosnąć w innych miejscach organizmu.
Te nieprawidłowo rosnące komórki mogą pojawić się na jajnikach, jajowodach, powierzchni macicy, a nawet na innych organach w jamie brzusznej, takich jak pęcherz czy jelita. Mimo że znajdują się poza macicą, reagują one na zmiany hormonalne towarzyszące cyklowi miesięcznemu, podobnie jak normalne komórki endometrium. W odpowiedzi na działanie hormonów mogą pęcznieć, pękać i krwawić, co prowadzi do stanu zapalnego, bólu oraz powstawania blizn i zrostów.
Endometrioza – przyczyny. Co o nich wiemy?
Co bardzo ciekawe, endometrioza nie jest chorobą, którą odkryto kilka czy kilkanaście lat temu! Jest znana od przeszło dwóch stuleci, a mimo to jej przyczyny nie zostały do końca rozpoznane. O jednej z hipotez już wspomnieliśmy – komórki śluzówki macicy wraz z krwią miesiączkową przedostają się do jamy otrzewnowej i tam namnażają.
Natomiast inna teoria mówi, że choroba może mieć podłoże genetyczne. O wiele większe ryzyko endometriozy pojawia się u kobiet, w których rodzinach były już takie przypadki. Niektóre badania wskazują także, że ryzyko zachorowania kształtuje się już w okresie prenatalnym. W takich sytuacjach nie należy bagatelizować żadnych podejrzanych symptomów.
Endometrioza – objawy. To warto wiedzieć
Jednym z głównych objawów endometriozy jest ból towarzyszący miesiączce. Zwykle zlokalizowany jest w dolnej części brzucha oraz w okolicy pachwin. Niektóre kobiety odczuwają go także w okolicy odbytu. Jest o wiele bardziej dotkliwy niż ten „normalny”, który zazwyczaj pojawia się w trakcie okresu. Często uniemożliwia normalne funkcjonowanie. To bardzo istotny, ale nie wyłączny symptom – tych jest znacznie więcej.
Oto kilka najbardziej charakterystycznych objawów:
- występują obfite krwawienia miesiączkowe oraz nieregularne cykle;
- podczas stosunku seksualnego pojawia się ból;
- ból podczas wypróżnień, zaparcia oraz biegunki;
- ból towarzyszy także podczas oddawania moczu;
- warto zwrócić też uwagę na zależność między endometriozą a dużym brzuchem – chorobie towarzyszą wzdęcia;
- pojawia się ból dolnej części ramion, pleców oraz nóg;
- niektóre kobiety mogą doświadczać problemów z płodnością – endometrioza jest jednym z głównych powodów, dla których kobiety szukają pomocy medycznej z powodu niepłodności.
Na co jeszcze warto zwrócić uwagę przy endometriozie? Objawy psychiczne, które czasami jej towarzyszą, dotyczą wahań nastroju. Jeśli przebieg choroby jest wyjątkowo ostry, wówczas pojawiają się zaburzenia lękowe lub depresja.
Jakie są rodzaje endometriozy?
Endometrioza jest schorzeniem, które można sklasyfikować ze względu na lokalizację. W takiej sytuacji mówimy o podziale klasycznym. Z kolei Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu (ASRM) opracowało klasyfikację na podstawie stopnia zaawansowania choroby.
Endometrioza – podział ze względu na lokalizację ognisk zapalnych
W tym przypadku można mówić o trzech rodzajach choroby (według tzw. podziału Martiusa):
- endometriosis genitalis interna – ogniska choroby pojawiają się w mięśniu macicy lub jajowodzie;
- endometriosis genitalis externa – choroba dotyka pozostałych części układu rozrodczego;
- endometriosis extragenitalis – choroba nie dotyczy układu rozrodczego, toczy się np. w jamie otrzewnowej.
Specjaliści używają też innej klasyfikacji, tzw. skali Borsensa. Według niej wyróżniamy następujące typy endometriozy: śluzówkową (jajnikową), otrzewnową oraz gruczołowatą. Szczególnie dokuczliwy jest ostatni typ, który pojawia się przy endometriozie głęboko naciekającej.
Podział według ASRM
Według Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu można wyróżnić kilka rodzajów choroby:
- endometrioza 1. stopnia – najlżejsza postać z niewielkimi nieunaczynionymi zrostami. Ogniska choroby mają mniej niż 5 mm;
- endometrioza 2. stopnia – ma łagodny przebieg. Zmiany są większe niż 5 mm, występują w jajnikach, jajowodach lub zagłębieniu odbytniczo-macicznym; pojawiają się torbiele czekoladowe (endometrialne);
- endometrioza 3. stopnia – choroba ma umiarkowany przebieg. Występują między innymi zrosty jajowodów i jajników z więzadłami krzyżowo-macicznymi;
- endometrioza 4. stopnia – jest to najcięższa postać choroby. Macica ulega unieruchomieniu, pojawiają się zrosty na jelitach oraz ogniska endometriozy na innych narządach.
Czy endometrioza jest groźna?
Warto podnieść w społeczeństwie świadomość na temat tej choroby. Często padają bowiem zadawane z niepokojem pytania. Czy endometrioza jest groźna? Czy endometrioza jest śmiertelna? Czym grozi nieleczona endometrioza? Trzeba zdawać sobie, że zbagatelizowanie jej objawów może nieść za sobą przykre konsekwencje.
Jednym z powikłań są trudności z zajściem w ciążę lub całkowita bezpłodność. Dlatego zależność między endometriozą a ciążą zaprząta głowę kobietom, które planują powiększenie rodziny. Co dzieje się w przypadku nierozpoznania i braku leczenia choroby? Objawy, które wcześniej występowały cyklicznie, mogą stać się przewlekłe. Endometrioza rozprzestrzenia się na organizm, wyrządzając nieodwracalne szkody. Może przyczynić się do wystąpienia niektórych rodzajów nowotworów (np. endometrialnych lub jasnokomórkowych)!
Diagnozowanie endometriozy
Diagnoza może być nie lada wyzwaniem. Jak wykryć endometriozę przy takiej różnorodności objawów? Podstawą są oczywiście badania ginekologiczne, jednak nie każdy specjalista potrafi rozpoznać symptomy. Najlepiej poszukać ginekologa o specjalizującego się w tego typu schorzeniach.
Kiedy zachodzi podejrzenie endometriozy, możemy wykonać wiele badań, które pozwolą ją zdiagnozować. Oto ich krótki opis:
- badanie ultrasonograficzne (USG) wykonywane jest przez pochwę lub odbytnicę i stanowi podstawę przy diagnozowaniu endometriozy;
- rezonans magnetyczny (MRI) wykonuje się, by dokładnie zlokalizować ogniska choroby;
- przy podejrzeniu endometriozy głęboko naciekającej pomocna może być kolonoskopia;
- standardem są także badania krwi, aby można było oznaczyć marker CA-125 (u chorych jest on znacznie podwyższony);
- laparoskopia jest najbardziej inwazyjną metodą. Polega na pobraniu wycinka do analizy. Podczas procedury lekarz może także usunąć powstałe zmiany.
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego przy endometriozie laparoskopię zaleca się tylko w kilku przypadkach. Dzieje się tak m.in. wtedy, gdy pacjentka zmaga się z przewlekłym bólem lub nie reaguje na dotychczas stosowane metody leczenia.
Endometrioza – leczenie. Jak przebiega terapia?
Leczenie endometriozy zależy od wielu czynników. Są wśród nich wiek pacjentki, nasilenie objawów, lokalizacja zrostów, a także plany dotyczące ciąży. Podstawowe metody to przede wszystkim farmakologia oraz zabieg operacyjny. Pacjentki zmagające się z bólem, który często towarzyszy endometriozie coraz chętniej sięgają także po alternatywne rozwiązania, a jedno z nich to terapia medyczną marihuaną.
Farmakologiczne leczenie endometriozy
Czy endometrioza jest uleczalna? Pierwszym krokiem przy leczeniu tej choroby jest terapia farmakologiczna. Najczęściej stosuje się tabletki antykoncepcyjne, które łagodzą ból. Poza tym lekarze przepisują także analogi GnRH, które hamują produkcję gonadotropin. Z kolei progestageny wstrzymują owulację i miesiączkowanie.
Operacyjne leczenie endometriozy
Po bardziej inwazyjne metody sięga się, kiedy pacjentka nie reaguje na farmakoterapię. Wówczas można zastosować zachowawcze lub radykalne leczenie chirurgiczne. Zachowawcze (np. laparoskopia) ma poprawić płodność, zmniejszyć ból, a przede wszystkim usunąć ogniska endometriozy. Niekiedy udaje się to zrobić w całości.
Natomiast radykalne leczenie proponuje się kobietom, które nie planują dzieci, a także stosuje wtedy, kiedy zastosowane wcześniej metody nie dały rezultatów. Usuwane są bowiem macica oraz jajniki. W przypadku endometriozy 3 i 4 stopnia może to uchronić inne narządy wewnętrzne przed naciekaniem jej ognisk.
Endometrioza a układ endokannabinoidowy
Endometrioza zaliczana jest do chorób wiążących się z zachwianiem równowagi układu endokannabinoidowego. Odpowiada on za zachowanie homeostazy organizmu. Układ ten składa się z receptorów kannabinoidowych CB1, które występują głównie w mózgu i ośrodkowym układzie nerwowym, a także receptorów CB2, występujących przede wszystkim w układzie immunologicznym. Inne elementy tego układu to enzymy metaboliczne, a także endokannabinoidy, które odpowiadają za aktywację receptorów.
Zaburzenie pracy układu endokannabinoidowego prowadzi do powstawania objawów bólowych i stanów zapalnych.
Kobiety, u których zdiagnozowano endometriozę, mają mniej receptorów CB1 układu endokannabinoidowego w tkance endometrium niż kobiety, u których nie rozpoznano choroby. Z badań opublikowanych w czasopiśmie „Acta Histochemica” (Tom 119, wydanie 5, czerwiec 2017) wynika, że zastosowanie substancji stymulujących receptory CB1 oraz CB2 przyczynia się do zmniejszenia rozrostu ognisk chorobowych endometriozy. Medyczna marihuana posiada silne właściwości stymulujące dla receptorów CB1 i CB2.
Endometrioza – leczenie choroby medyczną marihuaną
Według artykułu opublikowanego na łamach „Journal of Obstetrics and Gynaecology of Canada” w 2019, skuteczność marihuany medycznej w łagodzeniu objawów bólowych w przebiegu endometriozy została oceniona na 7,6 w skali od 1 do 10.
Co ważne, u 56% kobiet stosujacych marihuanę leczniczą nastapiło ograniczenie ilości stosowanych innych leków przeciwbólowych o ponad 50%. Pacjentki zauważyły przy tym poprawę jakości życia – lepiej spały, poprawiło się ich ogólne samopoczucie.
Według dostępnych badań kannabinoidy (substancje obecne w konopiach indyjskich) pozytywnie wpływają na układ endokannabinoidowy, pobudzając go do działania. Taka terapia skuteczniej redukuje ból, co pozwala ograniczyć ilość innych leków przeciwbólowych w tym opioidów, których stosowanie wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych. Według naukowców medyczna marihuana może przyczynić się do jeszcze bardziej efektywnego łagodzenia objawów choroby. Aby otrzymać receptę na medyczną marihuanę, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Endometrioza a medyczna marihuana – podsumowanie
Jak można wywnioskować z badań, które są od kilku lat prowadzone, stosowanie medycznej marihuany w leczeniu endometriozy może być przełomem, na jaki czekają miliony kobiet! Stanowi bowiem istotne wsparcie dostępnych terapii, a także może być szansą na ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby. Pozytywne informacje płyną także z Australii, gdzie w Sydney Royal Hospital for Women udało się wyhodować tkanki wszystkich typów endometriozy. Dzięki temu możliwe będzie różnicowanie leczenia – tak jak dzieje się to w przypadku raka piersi.
Podobne posty:
- Endometrioza 3. i 4. stopnia – co to znaczy?
- Endometrioza – objawy jelitowe i psychiczne. Przegląd symptomów choroby
- Endometrioza a ciąża. Czy choroba przeszkadza w zajściu w ciążę?
- Czy endometrioza jest groźna? Mówimy, czym grozi nieleczona endometrioza!
- Endometrioza – ból podczas owulacji. Czy można go skutecznie złagodzić?
