Medyczna marihuana w endometriozie – czy terapia konopna może uśmierzać ból i stan zapalny związane z chorobą?
Ból związany z endometriozą znacząco obniża jakość życia pacjentek i wpływa na ich codzienne funkcjonowanie. Stan zapalny, tworzenie się zrostów w obrębie miednicy, nawracające ogniska choroby – to wszystko czyni z endometriozy chorobę o długotrwałych konsekwencjach dla całego organizmu. Terapia medyczną marihuaną może łagodzić objawy i stan zapalny oraz pozytywnie wpływać na stan psychiczny pacjentek.
Endometrioza – bolesna choroba kobiet
Endometrioza to choroba autoimmunologiczna przebiegająca z objawami permanentnego zapalenia. Polega na występowaniu komórek błony śluzowej macicy – endometrium – poza jamą macicy, czyli tam, gdzie fizjologicznie nie powinno ich być.
Komórki endometrium tworzą torbiele w jajnikach, dole jajnikowym, na więzadłach maciczno-krzyżowych i tzw. ślepej kiszce. Torbiele mogą występować również w innych miejscach w obrębie miednicy, na jelitach, jednak w niektórych przypadkach tworzą się one w całkiem odległych miejscach w ciele kobiety, np. w płucach, oczodole, mózgu.
Endometrioza jest pod pewnymi względami podobna do nowotworu złośliwego: ma postępujący charakter, tworzy przerzuty, jest inwazyjna i ma skłonność do nawracania. Nie prowadzi do śmierci, jednak może powodować poważne komplikacje zdrowotne, np.:
- zrastanie się narządów wewnętrznych, które może prowadzić do upośledzenia ich funkcjonowania,
- stany zapalne układu pokarmowego,
- chroniczny, silny ból, powodujący zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, co prowadzi do nadreaktywności na sygnały bólowe,
- problemy psychiczne (depresja, lęk, nerwica).
Komórki błony śluzowej macicy – endometrium, narastają w ciągu cyklu menstruacyjnego. W ten sposób ciało kobiety przygotowuje się na potencjalne przyjęcie zarodka. Jeśli zarodek się nie pojawi, endometrium łuszczy się i jest wydalane z organizmu kobiety za pośrednictwem dróg rodnych w trakcie miesiączki.
Endometrium, które znajduje się w torbielach endometrialnych, również narasta, ponieważ ma takie same właściwości, co tkanka wewnątrz macicy. Jednak nie ma możliwości comiesięcznego wydostawania się z organizmu, torbiele rosną i powodują bolesny ucisk na narządy wewnętrzne i nerwy.
Ogniska endometriozy mogą występować również w mięśniu macicy (prawidłowo występują jedynie w jamie macicy), taką odmianę choroby nazywa się adenomiozą.
Ból w endometriozie dotyczy nie tylko obrębu miednicy. Torbiele uciskają nerwy i ból może promieniować do innych części ciała, przede wszystkim kończyn dolnych i kręgosłupa, ale też głowy i kończyn górnych. Ból zwykle nie pozwala się wyciszyć za pomocą standardowych leków przeciwbólowych bez recepty. Następuje również wykształcanie tolerancji na substancje przeciwbólowe oraz objawy podrażnienia w układzie pokarmowym wywołane przez nadmierne stosowanie leków przeciwbólowych.
Endometrioza według stopnia zaawansowania:
- minimalna (I stopnia) – niewielkie ogniska na jajnikach, jajowodach lub otrzewnej,
- łagodna (II stopnia) – ogniska powierzchniowe, na jajnikach, w jajowodach i zagłębieniu odbytniczo-macicznym, w okolicy więzadeł krzyżowo-macicznych, torbiele do 5mm.
- umiarkowana (III stopnia) – więzadła krzyżowo-maciczne w zrostach z jajnikami i jajowodami,
- głęboka (IV stopnia) – macica nieruchoma, przyrośnięta do jelit, odchylona do tyłu, torbiele powyżej 5mm pod otrzewną.
Warto zwrócić uwagę, że nie zawsze stopień zaawansowania endometriozy pozwala wnioskować na temat natężenia dolegliwości i prognoz klinicznych. Dolegliwości bólowe i inne mogą być silne nawet przy niewielkich zmianach.
Endometrioza – objawy
Diagnostyka endometriozy jest niezwykle trudna i złożona. W Polsce jest niewielu specjalistów od choroby, pacjentki opowiadają o latach “odbijania się od lekarzy”, którzy bagatelizują i “psychiatryzują” ich objawy. Średnio kobiety szukają przyczyny swoich dolegliwości od 4 do 10 lat.
Zachęcamy do obejrzenia pierwszego w Polsce reportażu o endometriozie “Taka Twoja Uroda”.
Objawy endometriozy są niecharakterystyczne, mogą występować w wielu innych chorobach. Dopiero rozszerzony wywiad lekarski i szczegółowa diagnostyka obrazowa pozwalają na rozpoznanie choroby.
Najczęściej pojawiające się objawy endometriozy to:
- bolesne miesiączki
- obfite krwawienie menstruacyjne
- ból w obrębie miednicy niezależnie od fazy cyklu
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego (ból żołądka, ból jelit, biegunki, zaparcia, stany zapalne narządów układu pokarmowego, choroby bakteryjne jelit)
- ból głowy
- częste oddawanie moczu i ucisk na pęcherz
- drętwienie kończyn dolnych
- bolesne współżycie
- bolesne wypróżnianie i oddawanie moczu
Endometrioza – przyczyny
Przyczyny pojawiania się endometriozy nie są jak dotąd jednoznacznie jasne, istnieje jednak kilka hipotez.
- Czynniki genetyczne
Uznaje się, że endometrioza jest chorobą dziedziczną, jednak nie udało się jeszcze ustalić, które geny odpowiadają za dziedziczenie choroby. Jest to trudne również z tego powodu, że w komórkach endometrialnych znajdujących się w ogniskach pojawia się wiele wadliwych genów, ale żaden z nich nie jest odpowiedzialny za dziedziczenie choroby.
- Teoria menstruacji wstecznej
W trakcie miesiączki resztki menstruacyjne mogą cofać się przez jajowody i przenikać do jamy miednicy i rozmnażać się na otaczających tkankach.
Pozostałości menstruacyjne są obserwowane w jamie otrzewnej nawet u 90% kobiet w wieku rozrodczym, jednak tylko (z punktu widzenia populacyjnego – aż) u 10 % kobiet rozwija się endometrioza. Zatem potrzebne są dodatkowe czynniki, które by tłumaczyły rozwój choroby.
Naukowcy biorą pod uwagę, że są to:
- obfita miesiączka,
- krótki cykl menstruacyjny,
- nieprawidłowe endometrium,
- zmienione środowisko otrzewnej,
- zaburzenia immunologiczne (endometrioza jest chorobą autoimmunologiczną – układ odpornościowy atakuje ogniska endometrialne, tworzy się permanentny stan zapalny),
- zwiększona zdolność do wytwarzania nowych naczyń krwionośnych (zdolność angiogenna).
- Hormony
Wsteczna menstruacja nie wyjaśnia ognisk poza miednicą. Co ciekawe, pojawiają się one również u niektórych mężczyzn poddanych terapii estrogenowej w związku z rakiem prostaty. Stąd podejrzenie, że głównym hormonem, który odgrywa rolę w rozwoju choroby jest estrogen.
Innymi “podejrzanymi” hormonami są grelina i leptyna, które biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu i mogą przyczyniać się do rozwoju choroby. Kolejny to kortyzol, który jako taki ma działanie przeciwzapalne, jednak wobec permanentnego charakteru endometriozy może prowadzić do obniżania poziomu progesteronu, a zatem podnosić poziom estrogenu.
Kortyzol blokuje też przemianę hormonów tarczycy do formy aktywnej, co może prowadzić do współwystępowania niedoczynności tarczycy z endometriozą.
- Układ immunologiczny
Wadliwe działanie układu odpornościowego może przyczyniać się do pozostawania resztek menstruacyjnych w jamie otrzewnej. Wadliwe działanie układu immunologicznego prawdopodobnie polega na tym, że nie rozpoznaje on tych komórek jako elementu do usunięcia. LImfocyty T również mogą działać w sposób zaburzony, co stwarza korzystne dla namnażania endometrium środowisko otrzewnowe.
- Czynniki środowiskowe, dieta, stresująca codzienność, wolne rodniki
Te czynniki mogą być dodatkową przyczyną rozwoju wielu chorób, w przypadku endometriozy nie jest inaczej. Dieta to witaminy i minerały, natomiast stres to zmiany gospodarki hormonalnej.
Wolne rodniki mogą przyczyniać się do niepłodności pacjentek z endometriozą – wpływają na dojrzewanie oocytów, owulację, implantację zarodka, podtrzymanie ciąży.
Aż 50% pacjentek klinik leczenia niepłodności to kobiety chorujące na endometriozę.
Ból w endometriozie
Mechanizmy bólu w endometriozie są złożone i wzajemnie powiązane. Można je podzielić na kategorie:
- nocyceptywny ból w endometriozie i ból związany ze stanem zapalnym
Ból nocyceptywny pojawia się w związku z aktywacją receptorów obwodowego układu nerwowego (nocyceptorów), które przekształcają bodziec bólowy w energię. W zależności od lokalizacji pobudzonych receptorów, ból nocyceptywny może być trzewny lub powierzchniowy.
Ogniska endometriozy mogą powodować ucisk na nerwy i w ten sposób aktywować nocyceptory. Ponadto, uważa się, że w związku z permanentnym stanem zapalnym, płyn otrzewnowy pacjentek z endometriozą ma zmieniony skład.Występuje w nim wysoki poziom cytokin i chemokin, które aktywują nocyceptory w obrębie miednicy. Powoduje to sensytyzację układu nerwowego i wzmacnia reakcję w postaci bólu.
- ból neuropatyczny
Skala bólu vas – pomocna w ocenie natężenia objawów bólowych endometriozy
Skala VAS (Visual Analogue Scale) pozwala osadzić ból na skali od 0 do 10. Jest najpopularniejszą skalą służącą do subiektywnej oceny natężenia bólu.
Zazwyczaj ma postać linijki z oznaczeniami: kolorami i rysunkami twarzy, których miny obrazują odczuwanie bólu. Idea jest taka, by maksymalnie ułatwić danej osobie “pomiar” bólu i jego opis.
Natomiast dla lekarza wiedza o natężeniu bólu jest bardzo istotną informacją, która ma duże znaczenie dla diagnostyki, doboru terapii i ewaluacji skuteczności zastosowanego leczenia.
Endometrioza – metody diagnostyczne i leczenie
Diagnostyka
Diagnostyka w endometriozie wymaga specjalistycznej wiedzy lekarza na temat choroby. Pierwszym krokiem jest szczegółowy wywiad lekarski, w którym opisywane są dolegliwości, styl życia pacjentki, przebyte choroby, choroby towarzyszące, historia chorób u kobiet w najbliższej rodzinie itd.
Dalsze działanie to diagnostyka obrazowa. Endometriozę można zaobserwować w badaniu USG, jednak dla lekarza, który nie zna specyfiki choroby, torbiele mogą być trudne do zlokalizowania. W gabinetach nastawionych na diagnostykę i leczenie endometriozy stosuje się USG z kontrastem.
Możliwe jest także diagnozowanie endometriozy przy pomocy rezonansu magnetycznego miednicy mniejszej z kontrastem. Obecnie MRI pod kątem endometriozy wykonują tylko dwie prywatne placówki w Polsce, są to Skanmex we Wrocławiu i Multimed w Warszawie.
Pewną diagnozę można postawić dopiero na podstawie histopatologicznego badania zmiany usuniętej endoskopowo w czasie operacji. Laparoskopia pozwala na dokładną kontrolę narządów i przestrzeni między nimi i znalezienie wszystkich ognisk endometriozy. W badaniu obrazowym niektóre z nich mogą pozostawać schowane za narządami i przez to słabo widoczne.
Leczenie
Nie ma w tej chwili lekarstwa, które pozwoliłoby na trwałe pozbycie się choroby. Pacjentki leczy się operacyjnie i hormonalnie, zalecana jest fizjoterapia uroginekologiczna, lekkie ćwiczenia fizyczne oraz dieta przeciwzapalna. Często również psychoterapia nastawiona min. na radzenie sobie z bólem i świadomą pracę z napięciem (relaksowanie ciała).
Często dopiero operacja, terapia hormonalna i długotrwałe stosowanie wszystkich wspomnianych metod pozwala na zmniejszenie dolegliwości do poziomu, który umożliwia normalne, aktywne funkcjonowanie.
Najczęściej stosowaną obecnie substancją hormonalną w leczeniu endometriozy jest dienogest, który zatrzymuje przyrost endometrium i tym samym wzrost torbieli. Pacjentkom podaje się również progesteron, który przyczynia się do zmniejszenia poziomu estrogenu. Pomocniczo przydatna może się okazać recepta na medyczną marihuanę.
Medyczna marihuana a endometrioza
Ogólna wiedza o właściwościach medycznej marihuany wystarcza, żeby wyobrazić sobie jej wpływ na kobiety chorujące na endometriozę. Właściwości medycznych konopi, które mogą być szczególnie cenne w kontekście tej choroby są bardzo podobne do tych, z którymi mamy do czynienia w chorobie Hashimoto:
- działanie przeciwzapalne,
- regulacja działania układu immunologicznego,
- regulacja działania układu hormonalnego.
Dodatkowo, przeciwbólowe właściwości medycznej marihuany mogą znacząco podnosić jakość życia pacjentek, których życie zdominował ból związany z endometriozą.
Układ endokannabinoidowy a ból w endometriozie
Wszystkie ważne informacje na temat układu endokannabinoidowego znajdują się w artykule “Układ endokannabinoidowy – wszystko, co musisz o nim wiedzieć”. Zachęcamy do lektury.
Według autorów artykułu z 2017 roku, kobiety chorujące na endometriozę mają mniej receptorów CB1 w tkance endometrium, niż zdrowe kobiety, u których. receptory CB1 występują gęsto w obrębie miednicy i macicy. Uważają oni, że na chorobę można patrzeć jako na deficyt układu ECS (pacjentki mają poza tym zaburzone wydzielanie endokannabinoidu AEA, którego obecność stwierdzono w żeńskim układzie rozrodczym, również w komórce jajowej i jajowodach).
Mimo że patogeneza endometriozy nie jest jasna, coraz więcej danych przemawia za tym, że układ endokannabinoidowy ma w niej udział, zarówno jeśli chodzi o mechanizmy bólowe, jak i o sam rozwój choroby oraz stan zapalny i interwencję układu immunologicznego. Stąd też wniosek, że ECS może być nowym celem farmakoterapii, albo terapii kannabinoidami.
Ciekawą obserwacją jest również zmienność ekspresji receptorów ECS w trakcie cyklu menstruacyjnego. Ma to związek ze zmieniającym się poziomem progesteronu. Jako że u pacjentek chorujących na endometriozę poziom progesteronu jest zwykle niski, ekspresja receptorów CB1 również może być zaniżona, co prowadzi do zniekształconego działania układu immunologicznego (ciągły stan zapalny) oraz nadmiernej reaktywności neuronów (ból).
Badania naukowe nad zastosowaniem medycznej marihuany w endometriozie
W związku z powyższymi właściwościami, medyczna marihuana jest doskonałą kandydatką na lek dla kobiet doświadczających endometriozy. Tak uznali również naukowcy, którzy stosunkowo niedawno rozpoczęli badania nad konkretną formą terapii konopiami w endometriozie.
- Pacjentki samodzielnie stosujące marihuanę w celu złagodzenia objawów endometriozy (tam, gdzie rekreacyjna marihuana jest legalna) zostały zrekrutowane do badania kwestionariuszowego.
Analiza danych na temat wpływu marihuany na samopoczucie pacjentek z endometriozą wykazała, że 56% z 484 uczestniczek odnotowało spadek poziomu bólu o 7.6 punktów w 10-punktowej skali w trakcie trwającej 6 miesięcy kuracji.
Ta sama grupa była w stanie o połowę zmniejszyć dawkę substancji przeciwbólowych przyjmowanych w związku z chorobą. Marihuana poprawiła jakość snu pacjentek (ból i inne objawy mogą poważnie zakłócać sen) oraz ograniczyła objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka, mdłości, wymioty, wzdęcia).
- 252 pacjentki ze zdiagnozowaną enodometriozą raportowały swoje samopoczucie po 16193 inhalacjach marihuaną, które wykonały między kwietniem 2017, a luty 2020 roku.
Z analizy zebranych danych przeprowadzonej przez naukowców wynika, że marihuana pozwoliła im obniżyć poziom bólu w obrębie miednicy mniejszej, ograniczyć objawy ze strony układu pokarmowego oraz poprawić samopoczucie psychiczne.
Trwają szeroko zakrojone badania z grupą kontrolną placebo, w ramach których naukowcy obserwują wpływ CBD na ogólną kondycję pacjentek chorujących na endometriozę. Naukowcy starają się ustalić mechanizm działania CBD w chorobie, odpowiednią dawkę fitokannabinoidu oraz efektywny reżim terapeutyczny. Wkrótce przekonamy się, czy e-recepta na medyczną marihuanę stanie się powszechnym podejściem w leczeniu endometriozy.
Podobne posty:
- Endometrioza – objawy jelitowe i psychiczne. Przegląd symptomów choroby
- Endometrioza 3. i 4. stopnia – co to znaczy?
- Endometrioza – ból podczas owulacji. Czy można go skutecznie złagodzić?
- Endometrioza a ciąża. Czy choroba przeszkadza w zajściu w ciążę?
- Endometrioza a bóle stawów – czy są one objawem choroby?
